محمدرضا نجفی - کارشناس ارشد موسسه تحقیقات آب، تهران
محمدرضا کاویان پور - دانشیار دانشکده عمران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ت

از اسلی ترنی سازه های جانبی سدها، مجاری تخلیه کننده تحتانی می باشند که جهت کنترل حجم آب مخزن پشت سد، تنظیم حقابه پایین دست سد و تخلیه رسوبات سد بکار می روند. کاویتاسیون یکی از اصلی ترین مشکلات این سازه ها به خصوص بعد از دریچه های کنترل کننده می باشد. تزریق هوا به جریان توسط هواده‌های مستقر بعد از دریچه ها از بهترین روش های شناخته شده کنترل کاویتاسیون می باشد. به دلیل پیچیدگی های شرایط جریان در ناحیه تبدیل جریان تحت فشار به سطح آزاد، تخمین میزان هوادهی مگر با ساخت مدل مقیاس شده عمدتا با خطای زیادی همراه می باشد. از طرف دیگر در دهه های اخیر نتایج کاربرد سیستم های هوشمند در مسائل مختلف که سیستم فازی از عمده‌ترین آنهاست، نشان دهنده قابلیت بالای آنها در مدلسازی سیستم های غیرخطی بوده است. در این تحقیق کاربرد یک سیستم فازی در تعیین میزان هوادهی بعد از دریچه های تخلیه کننده سدها بررسی گردیده و به کمک الگوریتم ژنتیکف سیستم فازی اولیه اصلاح و بر اساس داده های مدل های مختلف بهینه گردد. از الگوریتم ژنتیک جهت تنظیم پارامترهای توابع عضویت و استخراج قواعد فازی بهره گیری شده و به دلیل محیط جستجوی وسیع در آن، از تکنیک هایی جهت بهبود جستجو استفاده شده است. در ساخت مدل فازی بالغ بر 243 داده شامل اطلاعات هوادهی مدل تخلیه کننده تحتانی سدهای ایران و مجرای تحتانی سد فولسوم استفاده شده است. نتایج به دست آمده حاکی از قابلیت بالای این سیستم ترکیبی جهت تخمین هوادهی در مجاری تخلیه کننده می باشد. همچنین تکنیک های بکار رفته نشان دهنده تأثیر قابل توجه آنها در بهبود الگوریتم ژنتیک بوده است.

ژنتیک فازی، تخلیه کننده تحتانی، کاویتاسیون