غلامرضا مقامی مقیم - استادیار و عضو هئیت علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه دامغان، ایران
سید محمود حسینی صدیق - مدرس دانشگاه آزاد اسلامی اسفراین، ایران

بیشتر مخاطرات محیطی منشا جوی دارند؛ مخاطرات جوی از ویژگی های اقلیمی مناطق مختلف کره زمین محسوب می شود این مخاطرات در نتیجه رفتارهای نابهنجار اقلیمی می باشند و عمدتا ماهیتی تصادفی دارند و از این رو امکان پیش بینی آنها با مشکلات جدی مواجه است. بارش های سنگین، که در شرایط اقلیمی خاصی ایجاد می شود به صورت یک مخاطره طبیعی بسیار قابل توجه است. این پدیده گاهی آن چنان با شدت و سریع رخ می دهد که خسارت مالی و جانی ناشی از آن جبران ناپذیر خواهد بود، با توجه به ویژگی های خاص جغرافیایی و آب و هوایی شهرستان اسفراین باعث شده که مخاطرات اقلیمی از تنوع خاصی برخوردار باشند. در این پژوهش به تحلیل همدید بارش سنگین 49.9 میلیمتری منجر به سیل 1 اسفند 1393 برابر با 20 فوریه 2015 اسفراین پرداخته شد. ابتدا از طریق داده های ایستگاه های زمینی بارش سنگین مذکور شناسایی و سپس با استفاده از داده های شبکه بندی شده مرکز NCEP_NCAR و اسکریپ نویسی در نرم افزار GRADS الگوی جوی حاکم بارش سنگین اسفراین مورد تحلیل قرار گرفت. ترسیم و تحلیل نقشه ها حاکی از ایجاد گرادیان شدید فشار بین کم فشار دو هسته های مسقر در شمال غرب و جنوب غرب و ایران مرکزی و استقرار یک مرکز پرفشار بر روی روسیه (با مرکز 1045 هکتوپاسکالی) است که زبانه های آن تا دریای خزر کشیده شده است. البته گرادیان شدید افقی فشار و استقرار طولانی تر ناوه منجر به دریافت رطوبت بیشتر و تشدید ناپایداری و صعود شده است.کشیده شدن فرود عمیق بر روی عراق، عربستان و شرق مدیترانه در تمامی ترازها و قرارگیری اسفراین در جلوی تراف و قسمت شرقی ناوه و زیر منطقه واگرایی بالایی، بالاسو بودن هوا در تمامی سطوح که موجب هوا و ناپایداری شده، منفی بودن مقادیر پیچانه که نشان دهنده وجود ادی برای تمامی سطوح اتمسفری است، به علاوه ضخامت زیاد جو در زمان رخداد بارش و همچنین مثبت بودن مقادیر تاوایی در کلیه ترازها که گویای جریان واگرایی و صعودی هوا برای تمامی سطوح جو است از عوامل رخداد بارش سنگین بوده است.رودباد عرض های میانی یا رودباد جنب مداری مناطق شمال شرق ایران را با سرعت 35 متر بر ثانیه در نوردیده و عامل تشدید بارش سنگین منطقه شمال شرق ایران من جمله اسفراین در روز 20 فوریه 2015 شده است. منابع عمده رطوبتی بارش سنگین اسفراین در تراز 850 هکتوپاسکال دریای خزر نقش اصلی تامین رطوبت بارش سنگین را ایفا می کند، نقشه ها نشان دهنده ایجاد همگرایی و ادغام رطوبتی بر روی شمال و شمال شرق ایران می باشند که از شرایط اصلی وقوع بارش های سنگین محسوب می شود.

تحلیل سینوپتیکی، مخاطره جوی، بارش سنگین، سیل، اسفراین