علیرضا برنجی - گروه پژوهشی فرآوری موادغذایی، پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاد دانشگاهی، مشهد، ایران
تکتم جعفری - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران
اسماعیل عطای صالحی - گروه علوم و صنایع غذایی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران
غلامعلی گلی موحد - گروه پژوهشی فرآوری موادغذایی، پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاد دانشگاهی، مشهد، ایران

زرشک زرافشانی (Berberis integerrima) گونه ای از زرشک وحشی و هسته دار است که به طور خودرو در مناطق مختلف ایران از قبیل آذربایجان، لرستان، فارس، تهران، گلستان و خراسان میروید که از مواد مختلف استخراج شده از آن به عنوان دارو استفاده شده است. امروزه در استخراج مواد از منابع گیاهی، تلاش هایی برای حذف یا کاهش حلال مصرفی، به خصوص با کاربرد امواج فراصوت انجام شده است. در این تحقیق، اثر کاربرد امواج فراصوت بر استخراج روغن از هسته این نوع زرشک (کمی و کیفی) ارزیابی شد. به این منظور، مقدار هسته زرشک زرافشانی در هر تیمار 5 گرم، حلال استخراج هگزان و حمام فراصوت با فرکانس 25 کیلوهرتز انتخاب شد.تاثیر 3 فاکتور زمان در سه سطح( 20، 40 و 60 دقیقه)، شدت صوت در سه سطح( 30، 60 و 90 درصد) و مقدار حلال در سه سطح(25، 50 و 75 میلی لیتر) در دمای ثابت 25 درجه سلسیوس بر بازده روغن استخراجی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح باکس بنکن انجام گردید. بر این اساس، مقدار روغن استخراج شده در گستره %3/42-10/78 قرار داشت. شرایط بهینه استخراج شامل زمان 60 دقیقه، شدت صوت 30 درصد و مقدار حلال 75 میلیلیتر با بازدهی %10/71 تعیین شد. همچنین با استفاده از کروماتوگرافی گازی، تاثیر امواج فراصوت بر ترکیب روغن استخراجی بررسی گردید که نتایج نشان داد تغییری در پروفایل اسید چرب ایجاد نشده است

زرشک زرافشانی، استخراج روغن، فراصوت