همایون حصادی - استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه
نرگس امیدی - کارشناس ارشد مهندسی منابع آب
رضا مسعودی تبار - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه گنبد کاووس

یکی از مسائل مهم و اساسی در مدیریت حوزه های آبخیز و مطالعات کنترل سیل درک اثرات متفاوتی است که توسط توسعه مناطق شهری، بهره برداری غیر اصولی از اراضی و اجرای هر گونه عملیاتی که در سطح حوضه موجب بروز تغییراتی در ضریب زبری، زمان تمرکز، پوش گیاهی و در نتیجه تغییر نفوذپذیری خاک می گردد که نهایتاً بر دی اوج سیلاب و حجم رواناب تولیدی اثر خواهد گذاشت. به منظور دست یابی به این اثرات در مطالعات و بررسی های هیدرولوژیکی از مدل های شبیه ساز بارش - رواناب به منظور مدل کردن رفتار یک حوضه استفاده می گردد. یکی از مدل هایی که طی دو هفته اخیر به شکل گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است، مدل بارش - رواناب HEC-HMS می باشد. در این مدل نقش عوامل مختلف هیدرولوژیکی حوضه مانند مشخصات فیزیکی حوضه و آبراهه، نوع خاک، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و غیره بسیار حائز اهمیت است. هدف اصلی این تحقیق شبیه سازی بارش - رواناب در حوضه ناودار به منظور بررسی علل سیلاب در این حوضه بود. بدین منظور، 7 واقعه بارش و روانب در حد فاصل فروردین 1386 تا اردیبهشت سال 1390 مورد بررسی قرار گرفت. از این تعداد بطور تصادفی 4 واقعه انتخاب و در برنامه HEC-HMS مورد شبیه سازی قرار گرفت. در مدل حوضه، تلفات بارش از روش شماره منحنی CN و تبدیل بارش به رواناب از روش هیدروگراف واحد SCS و جریان پایه با روش مقدار ثابت ماهانه و در بخش مدل هواشناسی، بارش با استفاده از روش هیتوگراف مشخص شده توسط کاربر، انتخاب و شبیه سازی بارش - رواناب حوضه انجام شده است. نتایج حاصل از شبیه سازی چهار واقعه و مقایسه هیدروگراف های مشاهداتی و کالیبره شده نشان داد که مدل باهمبستگی بیش از 92 درصد در محاسبه بیش از 96 درصد در محاسبه دبی، می تواند در شبیه سازی بارش رواناب حوضه با دقت بالایی عمل کند.

بارش رواناب، شبیه سازی سیلاب، SCS، CN، HEC-HMS ،