علی بیننده - گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس- تهران

شمال غرب ایران مرکز تلاقی اقوام مختلف با ساختارهای متفاوت قومی وفرهنگی بوده وچهارراهی برای عبور ومرکزی برای تجارت محسوب می شده.منطقه مذکور در هزاره اول ق.م نقش مهمی رادر معادله قدرت بین دو امپراطوری آشور و اورارتو ایفا می کرد. مانا در هزاره اول ق .م در شمال غرب ایران ودر همسایگی این دو قدرت بزرگ شکل گرفت .تعداد کمی از محوطه های منسوب به مانا مورد کاوش قرار گرفته اند.در متون بین النهرینی به عناوین مختلف از مانا یاد شده است .مطالعات مانا با کاوش تپه حسنلو در دشت سلدوز آغاز گردید .محوطه های زیویه،زندان سلیمان، قلایچی ،ربط،قلعه جان آقاو قبرستان کول تاریکه منسوب به مانا هستند که کاوشهای باستان شناسی در آنها صورت گرفته است . پژوهشهای انجام شده تا حدودی ما را با فرهنگ وتمدن مانا آشنا کرده و مرزهای سیاسی و جغرافیایی آن تا حدی مشخص گردیده است.

زاگرس شمالی ،مانا، باستان شناسی