مهرزاد فلاحی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
امین رستمی راوری - گروه مهندسی آب، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

احداث سیستمهای ذخیره و انتقال آب مستلزم صرف سرمایه گذاریهای کلان می باشد. اکثر این سیستمها نیز دارای شبکه های آبیاری مدرن هستند که متاسفانه در حال حاضر اصول صحیحی در خصوص بحث بهره برداری و نگهداری از این شبکه ها بکار گرفته نمی شود. بهره برداری و نگهداری که در سال های اخیر به نگهداری و تعمیرات (نت) مصطلح گردیده،به مجموعه ای از فعالیتهای دوره ای اطلاق می گردد که سیستم قادر به ادامه فعالیت در یک سطح از کارائی (مد نظر مدیریت) باشد. در همین راستا ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری و زهکشی از لحاظ نگهداری و تعمیرات، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد. با توجه به خشکسالیهای اخیر و شروع بحران آب نیاز است عملکرد این شبکه ها از لحاظ هیدرولیکی و بهره برداری مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. در این تحقیق سازه های کنترل و انتقال جریان در شبکه آبیاری و زهکشی درودزن از لحاظ هیدرولیکی و نگهداری و تعمیرات در سالهای گذشته مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. پس از بازدیدهای مکرر از شبکه آبیاری و زهکشی مورد مطالعه تعدادی دریچه به عنوان سازه های کنترل و تعدادی کانال به عنوان نمونه جهت انجام ارزیابی انتخاب گردید. در ارزیابی هیدرولیکی میزان دبی عبوری از سازه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و با استفاده از پارامتر ضریب همبستگی دقت عمل سازه ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج ارزیابی هیدرولیکی سازه ها بیانگر این بود که دقت عمل اندازه گیری دبی دریچه های کشویی در حد تقریبا نامناسب و حدود 72/6 درصد و دبی عبوری از دریچه های قطاعی از -15 تا +12 درصد اختلاف همراه است. با توجه به نامشخص بودن متولی نگهداری و تعمیرات شبکه آبیاری وزهکشی درودزن، شرکت بهره برداری با قراردادهای موقت چند ساله و اعتبار ناچیز وظیفه نگهداری و تعمیرات را به انجام می رساند، لذا پیشنهاد گردید اعتبار لازم جهت نگهداری و تعمیرات در اختیار شرکت بهره برداری قرار گیرد و موضوع متولی مشخص شود. در زمینه بکارگیری صحیح دریچه های قطاعی نیز انجام مطالعات گشودگی 100 درصد دریچه های قطاعی، جهت پایین نگه داشتن رقوم آب در کانال ضروری می باشد. استفاده از لوله به جای کانال روباز فعلی نیز یکی دیگر از پیشنهادات می باشد که با مجزا نمودن شبکه به چند ناحیه استفاده از لوله امکان پذیر خواهد بود. جهت ارزیابی بهره برداری و بکارگیری مناسب نیز با گفتگو با کارشناسان، مهندسین مشاور و تکنسین های شاغل در شبکه بخصوص میراب ها و گشتی ها، مسائل و مشکلات هیدرولیکی و بهره برداری شبکه و همچنین مسائل اجتماعی سازه ها مورد بررسی قرار گرفت وبا مقایسه عملیات نگهداری و تعمیرات توصیه شده و انجام شده، علت مشکلات ارزیابی شد.

شبکه آبیاری و زهکشی، سازه های کنترل آب، شبکه مدرن درودزن، نگهداری و تعمیرات