سامان کاکی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته آبیاری و زهکشی موسسه آموزش عالی هراز
میر خالق ضیاء تبار احمدی - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
ولی الله کریمی - استادیار موسسه آموزش عالی هراز

کل آب مصرفی در بخش کشاورزی در ایران حدود بیش از 90 درصد است که با توجه به کمبود شدید منابع آب و همچنین گسترش غیر یکنواخت مکانی و زمانی آن در کشور، استفاده بهینه از منابع آب مستلزم صرف هزینه های سنگین و برنامه ریزی دقیق خواهد بود. موضوع ارتقای بهره وری آب در تولید محصولات زراعی از مسائل اساسی در کشورهای مختلف جهان و خصوصاً کشورهای کم آب نظیر ایران است بهرهوری آب در واقع بیان کننده مقدار محصول یا سود به دست آمده از مصرف آب و شامل جنبههای مختلف مدیریتی آب می باشد. همچنین بهره وری آب شاخص مناسبی برای ارزیابی منابع آب به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. هدف از این تحقیق آن است که سیستم های آبیاری سطحی (نواری) و آبیاری تحت فشار (کلاسیک نیمه متحرک) از نظر بهره وری آب و تلفات آب در منطقه مورد مطالعه (شهرستان بوکان) مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرند. منطقه مورد مطالعه در شهرستان بوکان از توابع استان آذربایجان غربی واقع شده و شامل دو مزرعه حدوداً پنج هکتاری می باشد که در هر دوی آنها گندم رقم آذر 2 کشت می شود. یکی از این قطعات به روش نواری و دیگری به روش کلاسیک نیمه متحرک آبیاری می شوند. مدیریت زراعی برای هر دو مزرعه یکسان بود. همچنین در این تحقیق میزان بهره وری آب مصرفی و تلفات مورد ارزیابی قرار گرفت. برای برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل از نرم افزار Cropwat و برای تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق از نرم افزارهای Excel و SAS استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که نسبت منفعت به بهره وری آب مصرفی درسیستم آبیاری بارانی نسبت به سیستم آبیاری سطحی در یک سال زراعی در وضعیت مطلوب تری قرار دارد. در نتیجه می توان با تأثیرگیری از نتایج این تحقیق سیستم بارانی را از لحاظ بهره وری و سیستم سطحی را از لحاظ اقتصادی به صرفه دانست.

بهره وری آب، آبیاری بارانی، آبیاری سطحی، عملکرد گندم، Cropwat