زهره ترابی - استادیار،گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
سعیده ملایی - کارشناسی ارشد معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

نور را می توان از عوامل بسیار تاثیرگذار در ارزش فضایی هر مکانی دانست که در تمامی کتب آسمانی نمادی از پاکی و الوهیت شناخته شده است. نور به عنوان غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، حضور چشمگیری در معماری ایرانی اسلامی بالاخذ در معماری مساجد داشته است، تا حدی که در تفکر اسلامی نور را مظهر تقدس و نمادی از عالم معنا دانسته اند. مسجد شیخ لطف الله به عنوان نمونه ی موردی که کارکرد نور در آن به بهترین شکل تجلی یافته، انتخاب شده است. معناشناسی عملکردی نور در انتقال مفاهیم قدسی در بنای مسجد شیخ لطف الله هدف اصلی پژوهش است. دستیابی به این هدف با مطالعه پیرامون معانی نمادین نور در دین اسلام و نحوه ظاهر شدن این عنصر در بخش های مختلف اجزای کالبدی بنا به دست آمده است. فرایند پژوهش در راستای پاسخ گویی به این پرسش شکل گرفته است که چگونه عنصر نور در معماری این مسجد تجلی گر معانی فلسفی است و این عنصر در مسجد شیخ لطف الله از چه طریقی وظیفه انتقال معانی قدسی به مخاطب را انجام می دهد و نور به چه شکلی علاوه بر جنبه تزئینی و دارای جنبه کارکردی و معنایی نیز می باشد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای اسنادی استفاده شده است. نتیجه حاصل از این تحقیق مبین آن است که در هنر ایرانی اسلامی در ایجاد بنایی با کارکرد دینی برای وادار کردن مخاطب به اندیشه و تفکر، فضایی پر از رمز و راز توسط نور خلق شده است و این عناصر با توجه به محل قرارگیری خود دارای معانی متفاوت و مطابق با کاربری بنا می باشد.

هنر و معماری اسلامی، نور در معماری اسلامی، مسجد شیخ لطف الله