سحر حسینی مرخالی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات رشت گیلان ایران
مبینا روحی - دکتری معماری عضو هیات علمی دانشگاه ساریان ساری مازندران ایران

سقانفارها به عنوان نمونه ای از معماری بومی و شاخص هویت فرهنگ و تاریخ مازندران به شمار می روند. این بناهای مذهبی یادمانی آیینی و تاریخی بوده اند که در دوره قاجار تصویر گری شده اند. با بررسی نقوش این مکان های مقدس می توان آنها را با توجه به مضامین، به دو دسته مذهبی و غیر مذهبی تقسیم نمود. نظر به کثرت مضامین و تنوع نقوش، تمرکز این پژوهش بر نقوش هندسی به کار رفته در سقانفارها می باشد. فرم و صورت در هنر اسلامی، از مفهوم مسلط در حکمت اسلامی یعنی وحدت وجود بر می آید. حضور ساختار هندسی در شیوه تجریدی تزئینات هندسی، اسلیمی، ختایی یا اشکال و احجام معماری برگرفته از اصل مقدس توحید است. از جمله این صورت ها می توان به نقوش هندسی موجود در تزئینات چوبی سقانفارهای مازندران اشاره کرد که از عناصر اصلی ریاضی و هندسه، یعنی عدد و شکل پدید می آیند. در این مقاله با تکیه بر آراء فلاسفه و سنت گرایان در باب رمزهای هندسی نقوش، به بررسی وجه کیفی اعداد و اشکال و کارکرد نمادین آنها در نگرش سنتی و نسبت آنها با معارف باطنی و روحانی، بویژه اصل توحید در فرهنگ و هنر اسلامی پرداخته می شود. سپس دخالت این عناصر در تزئینات چوبی سقانفارهای مازندران به عنوان کامل کننده یا پرکننده اطراف نقش ها نشان داده می شود و به حکمت مضامین مهمترین رمزهای هندسی بکار رفته در نقوش سقانفارها از جمله: نقطه، خط، مثلث، دایره و مربع پرداخته می شود.

سقانفارها، نقوش هندسی، هنر اسلامی، رمزهای هندسی