مریم واجب منفرد - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
هادی کشمیری - دکترای شهرسازی، استادیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

امروزه دغدغه معماران و شهرسازان، ایجاد فضاهای شهری مناسب در جهت ارتباط موثر با انسان است. حسمکان در فضای شهری را می توان حس درونی اشخاص پس از قرارگیری در محیطی خاص نامید. این احساس کم و بیش آگاهانه، باتوجه به نوع و نقش قرارگیری فرد در آن مکان خاص متغیر بوده و بسته به شرایط مختلف فرهنگی- اجتماعی باعث یادآوری تجارب گذشته و دستیابی به هویت در افراد به صورت متفاوت می گردد. نتایج پژوهش ها نشان می دهد حسمکان از معیارهای ارزیابی محیط های با کیفیت بوده است. مقاله حاضر بر مبنای بررسی عوامل موثر در خلق حس مکان و در راستای پاسخگویی به سوالاتی مبنی بر اینکه عوامل موثر در شکل گیری حسمکان بافت تاریخی کدامند. همچنین با وجود آنکه سیستم پویای شهر پیوسته در حال تغییر و تحول است و در این میان، باگذشت زمان مشکلاتی مانند فقر، بی سامانی، آلودگی های محیطی و... چهره برخی نقاط شهر را دگرگون ساخته و رنگ و بوی متفاوت از گذشته که نشانه هایی از افول و زوال را در بر دارد بر آنها می نشاند، آیا این عوامل می توانند یا توانسته اند بر شکل گیری و ارتقای حس مکانی عموم مردم از بافت های تاریخی تاثیرگذار باشند و به استمرار بازدید از اینگونه بافت ها در جهت بقای آن کمک کنند. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای به تبیین شاخص های روابط مذکورپرداخته و با روش مطالعه نمونه موردی (بافت قدیم شیراز) و مطالعات میدانی و پرسشنامه و تحلیل آن با نرم افزار Spss، صورت گرفته است. این پژوهش ثابت می کند با وجود ناملایمات صورت گرفته، هم اکنون نیز ارزیابی بسیاری از مولفه های حس مکان در این محلات بالاست و همین امر موجب ایجاد تصویرهای ذهنی و خاطرات جمعی و کسب هویت و خوانایی این بافت های تاریخی گردیده است. همچنین روابط مذکور بر همدیگر تاثیر مستقیم و بسزایی داشته، طوریکه پیوند بین آنها در ایجاد حس مکان و بقا بافت قدیم، غیرقابل انفکاک می باشد.

بافت تاریخی، حسمکان، شهر شیراز، بقا