بهلول علیجانی - استاد آب و هواشناسی دانشکده علوم جغرافیایی و مدیر قطب علمی تحلیل فضایی مخاطرات محیطی دانشگاه خوارزمی تهران
زهرا حجازی زاده - استاد آب و هواشناسی دانشکده علوم جغرافیایی و عضو هیات علمی دانشگاه خوازرمی تهران
سید محمود حسینی صدیق - کارشناس ارشد آب و هواشناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی تهران و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسفراین

پایین بودن میزان بارش و بالا بودن تبخیر زیاد آب از خاک در مجموع موجب شده است که کاشت گیاهان مقاوم به شوری و با نیاز آبی پایین، در اولویت برنامه توسعه تحقیقاتی و کشاورزی شهرستان اسفراین قرار گیرد. سازگاری زیاد پسته به آب و هوای خشک و نیمه خشک و مقاومت بالای آن به شوری و از یک طرف افزایش محدودیت های ناشی از کاهش آب و شور شدن اراضی از طرف دیگر موجب شده است تا باغداران منطقه صفی آباد و اسفراین بیش از هر گونه گیاهی دیگر به کاشت پسته روی آورند.پسته در بین گونه های باغی مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت زیادی برخوردار است و بیشترین ارزآوری را برای منطقه و کشور ما دارد. در نتیجه کشاورزان بدون آگاهی نسبت به قابلیت های طبیعی اراضی، با شتاب بیشتری به کشت پسته پرداخته اند. هدف پژوهش حاضر امکان سنجی پتانسیل کشت پسته در شهرستان اسفراین (دشت صفی آباد و اسفراین) است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و میدانی و نوع آن بلحاظ هدف کاربردی است. پارامترها و داده های مورد استفاده شامل داده های منابع زمینی (سطوح ارتفاعی، شیب، جهات شیب، تیپ اراضی و بافت خاک) و داده های عناصر اقلیمی (بارش سالانه، حداقل دمای سالانه و تبخیر و تعرق سالانه) با طول دوره آماری 44 ساله (1350-1394)ایستگاه های سینوپتیک، کلیماتولوژی و باران سنجی های منطقه اسفراین، شیروان، جاجرم، فاروج، قوچان، ایستگاه های تبخیرسنج اسدلی و بالاخوش و همچنین از 4 ایستگاه سینوپتیک مجاور (بجنورد، سبزوار، نیشابور و مشهد) به عنوان نقاط کمکی استفاده شده بودند، در محیط GIS شناسایی و محاسبه شده است. براساس اهمیت هر پارامتر، با استفاده از منطق فازی به وزن دهی معیارها در سطح محدوده پرداخته شده است. در نهایت با تلفیق معیارها، با عملگر فازی 0.7 با یکدیگر ترکیب شدند تا نقشه پهنه بندی برای کشت پسته بدست آمد.بر این اساس 21.6 درصد از اراضی شهرستان بسیار مناسب (مکان بهینه)، 32 درصد بعنوان مکان خوب، 33.5 درصد محدوده دارای قابلیت متوسط و 12.9 درصد سطح محدوده اراضی نامناسب برای کشت پسته مشخص شد. نتایج نشان می دهد، بهترین زمین ها برای کشت پسته در شهرستان اسفراین در قسمت های جنوب شرقی (پسکرانه های جنوبی، جنوب غربی و غربی منطقه صفی آباد) و بطور پراکنده در غرب و جنوب غربی منطقه اسفراین قرار دارند.

امکان سنجی، کشت پسته، منطق فازی، دشت صفی آباد و اسفراین