علی اصغر پیله ور - استادیار شهرسازی دانشگاه بجنورد

قدرت داخلی دولت ها، مهمترین عامل در تصمیم گیرهای سیاسی و امور سیاسی آنها به شمار می رود که در درازمدت، باعث تغییراتی در سیستم های شهری و نظام سلسله مراتب شهری می شود. ارزیابی و تحلیل تحولات ساختاری، کارکردی و ارتقایابی (ارتقای سطح سیاسی یک مکان شهری به مرکز سیاسی- اداری ناحیه ای) سطوح جغرافیایی ایران نشان می دهد این روند در شهرسازی و برنامه ریزی شهری ایران موجب گسترش شهرها و پیدایش مهمترین مسایل نظام اجتماعی و اقتصادی شده استدر چند دهه اخیر دولت ها به منظور تسهیل در امر برنامه ریزی توسعه و امکان کنترل بیشتر بر فضای محلی- ناحیه ای سعی بر کوچک سازی فضاها داشته اند و در راستای چنین هدفی تقسیمات سیاسی- اداری در فضای ناحیه ای و منطقه ای ایران بر اساس سیاست قطب رشدهای جدید صورت گرفته است. هدف اصلی این مقاله، ارایه تحلیل رویکرد سیاسی دولت و برخی نتایج آن در شناخت عدم تعادل های شهری منطقه ای استان خراسان شمالی بعد از گذشت ده سال از زمان تقسیم خراسان است. در این پژوهش سعی شده است به منظور شناخت نابرابری شهری- ناحیه ای از مدل های کمی و نرم افزاری آماری استفاده و معیارهای انتخابی (اجتماعی، قتصادی، فرهنگی، بهداشتی، کالبدی) مورد آزمون قرار گیرد. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. نتایج حاصله نشانگر آن است که براساس مدل ضریب تغییرات (cv) و تعیین z شهرستان های منطقه، شهرستان بجنورد در 6 معیار از 11 معیار انتخابی رتبه اول را داراست و مقدار z آن (8 5)، فاصله آشکاری با شیروان به عنوان شهرستان دوم استان، (3 54-) داراست. از این رو نتیجه ارزیابی ناحیه ای، بیانگر ارتقایابی شهر بجنورد و تاثیر بیشتر تحولات سیاسی بر پدیده ی نخست شهری بوده است. تحلیل حاضر با استفاده از مدل رتبه- اندازه به انجام رسیده و به وضوح گویای آن است که بجنورد با کارکرد سیلسی-اداری مرکزیت خود را تحکیم نموده و تحولاتی ساختاری را در پی داشته است.

رویکرد سیاسی، نابرابری، نخست شهری، خراسان *09153859458