سید مهدی دلبری - کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی، مدیریت مناطق بیابانی- دانشگاه حکیم سبزواری
ابوالقاسم امیر احمدی - دانشیار دانشکده جفرافیا و علوم محیطی- دانشگاه حکیم سبزواری

فرسایش خاک و حرکت ذرات ماسه بادی یکی از تهدیدات محیطی مناطق بیابانی است و پوشش گیاهی تا حدود زیادی می تواند از بروز این پدیده ی زیان بار ممانعت نماید. یکی از گونه های بسیار مهم و سازگار در تپه ها و اراضی ماسه ای منطقه خشک دشت سبزوار، که با توجه به فشردگی تاج پوشش و ریشه های متراکم آن، تاثیر قابل ملاحظه ای در حفاظت خاک سطحی و جلوگیری از حرکت ماسه های روان دارد، گونه سبط (Stipagrostis pennata) می باشد. در این تحقیق محدوده رویشگاه گونه سبط، با استفاده از منابع موجود تعیین و مشخصات کلی رویشگاه و وضعیت ریشه و اندام هوایی گیاه در مطالعات صحرایی بررسی گردید و بدین منظور چهار سایت مطالعاتی در نظر قرار گرفته شد و با استفاده از روش نمونه برداری سیستماتیک- تصادفی، وضعیت رویشی و تاج پوشش گیاه در کنار بافت خاک و شبکه ریشه ای داخل خاک مطالعه و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. در منطقه ماسه زاری مورد مطالعه، گونه S. pennata به عنوان گونه غالب شاخص و غالب به صورت اجتماعات رویشگاهی در بافت ماسه ای خاک (ماسه بیش از 91 درصد)، رویش دارد و نتایج و مشاهدات بیانگر آن بود که این گونه سازگاری منحصر به فردی با داشتن غلاف ماسه ای تارهای ریشه ای و گسترش سیستم ریشه بصورت شبکه گسترده، افشان و طویل دارد که غالبا سطحی می باشد و این ویژگی بارز، باعث حفاظت خاک سطحی اطراف گیاه از فرسایش می شود و از دیگر سو با توجه به خصوصیت قابل ملاحظه اندام هوایی گیاه از نظر تراکم ساقه ها و داشتن آسمانه گیاهی کوتاه و در تماس با سطح خاک و ارتفاع بین 30 تا 50 سانتیمتری آن در تمام نمونه ها، در تثبیت ماسه های روان و ممانعت از پیشروی حرکت ماسه بادی و فرسایش خاک نقش بسیار مهمی ایفا می کند.

بافت خاک، حرکت ماسه بادی، دشت سبزوار، Stipagrostis. Pennata