بررسی نقش آب و حوض در معماری ایران با تاکید بر مساجد دوره اسلامی

این مقاله به بررسی نقش آب و همچنین نقش حوض، به عنوان نمود بارز و معنادار حضور آب در وسط حیاط مسجد، می پردازد. سوال تحقیق این است که آب و حوض با تمام ویژگی هایشان، چه کارکردها و تاثیری در مسجد به خصوص در ایجاد معنا و حس قدسی می توانند داشته باشند. بنابراین در این پژوهش حوض و آب متغیرهای مستقل و حس قدسی و معنایی متغیر وابسته می باشد. همچنین تحقیق از نوع نظری بوده و برای بررسی موضوع ابتدا با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای، اطلاعات موجود در رابطه با موضوع برداشت گردیده است. سپس با بررسی پلان مساجد مختلف در دوره های مختلف، اطلاعاتی در مورد مکان حوض در حیاط، هندسه حوض و حیاط، تناسبات آن ها و مساحت حوض نسبت به حیاط استخراج شده است. جامعه آماری در این تحقیق مساجد دوره اسلامی ایران است که به روش قشربندی ساده از بین سبک های مختلف معماری اسلامی ایران نمونه گیری و داده ها با روش توصیفی مقایسه ای تحلیل شده است. برخی از مهمترین نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد، حوض با قرار گرفتن در وسط حیاط مرکزگرای مسجد، نقش مرکز معنوی مسجد را داشته، به اهمیت ابعاد درونی و وحدت وجود اشاره می کند و از این طریق به احساس آرامش و بازسازی بهشت کمک می کند. همچنین شکل مربع حوض نماد زمین بوده که به وسیله آب درون حوض و بازتاب آسمان و ایوان در آن، پیوند زمین و آسمان و یا ملک و ملکوت را نشان می دهد.

Keywords:

فضای قدسی , آب در مسجد , حوض در مسجد , مکان حوض , هندسه حوض , تناسبات حوض