میثم جوینده مهر - دانش آموخته گروه معماری و شهرسازی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران
سارا علیپور - عضو هیات علمی، گروه معماری و شهرسازی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران

هنر معماری از دیر باز تا کنون در راستای این هدف شکل گرفته که مکان را برای آدمی آشکار کند. از دیدگاه پدیده شناسانه، مکان چیزی بیش از یک محلانتزاعی است؛ مکان کلیتی است که از اشیاء و چیزهای واقعی ساخته شده و دارای مصالح، ماده، شکل، بافت و رنگ است. مجموعه این عناصر با هم کاراکتر محیطی مکان را تعریف می کنند. بطور کلی مکان، همانند یک جو بدیهی است و به همین دلیل، مکان، قابل تقلیل به هیچ یک از اجزایش، نظیر یک رابطه فضایی نیست. در روان شناسی محیطی مرسوم، مکان به عنوان برآیندی از نیروهای متنوع سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و روان شناختی که در لحظه خاصی از زمان بر آن تاثیر می گذارند تلقی می شود. فرض بر این است که مداخله مناسبی از نیروهای یاد شده می تواند موجب دگرگونی مکان گردد بر ماهیت آن تاثیر بگذارد و به آن شکل بدهد. وظیفه ی مکان هایی که به وسیله ی انسان ساخته می شوند این است که جاهای خاص را مشخص کرده روی ساختارهای طبیعی مکان تاکید کنند و مشخصات مخصوص را که انسان آنها را شناخته شده می داند بیشتر در معرض نمایش در آورد. شخصیت یک مکان ممکن است به وسیله ی عوامل گوناگونی نقش پذیرد. مهمترین نقش را در این میان، تقابل با محیط به عهده دارد: یعنی تقابل های توپولوزیک فرم، جنس و رنگ. همچنین یک مکان، ممکن است در ارتباط با یک رویداد خاص دارای ارزش فوق العاده ای گردد . بسیاری از بناهای یاد بود و زیارتگاه ها این چنین هستند و یا اینکه دارای مفهومی نمادین باشد. این امر هنگامی تحقق می یابد که مکان گویای چیزی بیش از محتوای اصلی خود باشد. مکان در بر گیرنده عوامل اجتماعی متنوعی است و دارای تاریخی که گذشته حال و آینده را به هم می پیوندد. هر کدام از این جنبه های مکان واجد اهمیت هستند اما در یک تصویر پدیده شناسانه از مکان این جنبه ها احتمالی و امکانی هستند و لذا در درجه دوم اهمیت قرار دارند. آنچه واجد اهمیت اصلی است وجود ارتباطاتی درون ساختاری است که شاید بتوان یکی از مهم ترین آنها را دیالتیک درون – بیرون دانست. در پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی-تحلیلی و پیمایشی صورت پذیرفته است، سعی گردیده تا کلیه عواملی که در ارتباط با مکان در معماریست از قبیل سطوح مختلف حس مکان، دسته بندی کالبدی -اجتماعی تعلق به مکان، عوامل بنیادین مکان و ... بررسی گردد.

معماری، مکان، کلبد مکان، تعلق به مکان