رضا رجبعلی بگلو - دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)
رحمت الله فتاحی - دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
مهری پریرخ - دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

مطالعه تجربه های کاربران به عنوان یکی از رویکردهای کاربر پژوهی در بررسی نظام های اطلاعاتی مورد توجه پژوهشگران قرار می گیرد. بررسی دریافت ها و پاسخ هایی که فرد در نتیجه استفاده یا استفاده پیش بینی شده از یک محصول، نظام یا خدمت بدست می آورد، تجربه کاربر تعریف می شود. یکی از نظام های اطلاعاتی که مورد استفاده بسیاری از کاربران قرار می گیرد کتابخانه دیجیتال است. از این رو، بررسی تجربه های کاربران از اهمیت بسیاری برخوردار است و می تواند به ارزش آفرینی برای ذی نفعان نظام های اطلاعاتی منجر شود. این پژوهش به روش کیفی و با استفاده از رویکرد تحلیل محتوا و با بررسی تجربه های 31 نفر ازکاربران (استفاده کنندگان و کتابداران) نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال پیام مشرق، پارس آذرخش و ثنا انجام شد. تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش با استفاده از نرم افزار تحلیل محتوای کیفی MaxQDA صورت گرفت. این پژوهش، به دنبال بررسی کاستی ها و دشواری های تجربه شده کاربران در تعامل با مهمترین کتابخانه های دیجیتال در ایران شکل گرفت و در این راستا، خواسته ها و انتظارهای کاربران بررسی شد. در پژوهش حاضر، دشواری ها/کاستی ها و خواسته ها/انتظارهای کاربران در نقشه شناختی (نظام سلسله مراتبی ارزش) افراد مورد توجه قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر نشان داد مهمترین تجربه های نامطلوب کاربران از تعامل با نظام کتابخانه های دیجیتال درچند بعد خلاصه می شود، بازیابی نامطلوب منابع، نمایش نامطلوب نتایج جستجو فرایند نامطلوب در جستجوی منابع، همچنین، انتظارهایی که این افراد از قابلیت های نمایش نتایج جستجو، قابلیت های جستجو، امکانات و خدمات اضافی، برقراری پیوند میان منابع و کتابخانه ها داشتند از جمله تجربه های مطلوبی بود که کاربران از نظام کتابخانه های دیجیتال مورد بررسی انتظارداشتند. رابطه میان کاستی ها و انتظارها در نقشه سلسله مراتبی ارزش کاربران در پیوند با ارزش هایی همچون انتخاب درست منابع اطلاعاتی، بازیابی (کشف) اطلاعات و منبع اطلاعاتی و دسترسی به منبع اطلاعاتی تمام متن ترسیم شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که لازم است این بخش از تجربه های کاربران مورد توجه طراحان نظام های کتابخانه دیجیتال قرار گیرد تا بتوان ارزش آفرینی برای همه ذی نفعان فراهم گردد.

کاربر پژوهی، تجربه کاربر، نظام کتابخانه دیجیتال، دشواری ها و کاستی های تجربه شده