محمداسماعیل بلوری - استادیار هیات علمی دانشگاه خوارزمی

توصیف وتبیین اندیشه عدالت بر مبنی قابلیت انسان از دیدگاه آمارکومارتیا سن نویسنده هندی تبار، و برنده جایزه نوبل 1998 ( که بخاطر پژوهش بدیع او در ارتباط با اقتصاد رفاهی ، هدف این مقاله است. در واقع، او به نقد و بررسی عدالت (به مثابه انصاف جان روالز، بزرگترین نظریه پرداز تیوری عدالت درقرن اخیر از دیدگاه لیبرالیسم می پردازد.اهمیت اندیشه عدالت آمارتیا سن در این است که مفهوم قابلیت باوری که رکن اساسی اندیشه عدالت اوست، همانند یک نخ تسبیح، که همهارکان و اجزای تیوری عدالت وی را مانند)آزادی،برابری، دموکراسی، خردورزی جمعی، عقلانیت، نوع انتخاب ،توسعه اقتصادی،واقع گرایی، امنیت و حقوق بشر( را بطور منطقی با هم مرتبط و تبیین می کند. قابلیت از دید آمارتیاسن یعنی وجود شرایطی که گزینه های مختلفی را برای انتخاب کردن پیش روی انسان می گذارد. انتخاب زمانی معنی دارد که انسان میانچند گزینه یکی را آزادانه انتخاب کند. در این تعریف انسانی، که قابلیت ندارد آسیب پذیر است. یعنی وضعیتی که در آن قرار می گیرد خارج از حیطه اختیار اوست. لذا ناتوان است. و نمی تواند مشکل خود را بعلت عدم قابلیت لازم حل کند. با در نظر گرفتن مفهوم قابلیت، فقیر کسی نیست که درآمد ندارد، بلکه فقیر کسی است که نمی تواند از فقر بیرون آید، فقیر بعلت عدمقابلیت قدرت حق انتخاب را ندارد. در واقع درآمد ضمن داشتن نقش ابزاری شرط لازم است و قابلیت محوری شرط کافی برای تحقق عدالت است. روش شناخت شناسی آمار تیاسن بر مبنی سامانه- محورقیاسی نیست، او بر روش واقعیت- محور تاکید دارد.

عدالت، قابلیت باوری، واقعیت – محوری، نظریه عدالت جان راولز