محمد صالحی عارف - دانشجوی دکتری دانشکده پردیس فارابی دانشگاه تهران
سیدمحسن سلطانی - دانشجوی دکتری دانشکده پردیس فارابی دانشگاه تهران

تصحیح روایات به قرینه وجود آنها در یکی از جوامع اولیه و آنگاه استثناء کردن برخی از آنها، از روشهای معمول در ارزیابی روایت و شناساندن راویان نزد قدما بوده است. امروزه نیز بسیاری با پیروی از ابن ولید (م 343 ه.ق) – که روایت عده ای از راویان نوادرالحکمه یامشایخ مولف آن، محمد بن احمد (م حدود 290 ه.ق. را استثناء نموده) – تمام روایات نوادرالحکمه، جز آنها که از مستثنین نقل شده، را معتبر دانسته اند. رجال نجاشی وفهرست شیخ تنها مستند این قاعده از میان منابع متقدم هستند که این استثناء را به تفصیل نقل نموده اند. با عنایت به تفاوت های موجود میان این دو نقل میتوان درباره عوامل پیدایش استثناء، نظیر اعتماد محمد بن احمد برروایات غلو آمیز و یا مرسل، به اظهار نظر پرداخت. چنانکه از این رهگذر میتوان امکان عدم ضعف مستثنین و نیز اختصاص این قاعده به نوادرالحکمه را ثابت نمود.

نوادرالحکمه، محمد بن احمدبن یحیی بن عمران الاشعری القمی، استثناء ابن ولید، غلو