امکان سنجی کاربست نظریه ی دولت توسعه گرا در ایران و چالش های پیش روی آن

شرح و توصیف نظریه ی دولت توسعه گرا و بررسی محدودیت های کاربست آن در مسیر پیشرفت جمهوری اسلامی ایران، هدف اصلی این مقاله است. دولت های توسعه گرا در نوع خالص خود پنج ویژگی ساختاری دارند که عبارتند از: دیوان سالاری کارآمد، اجماع نخبگان، استقلال نسبی دولت، جامعه مدنی ضعیف و شرایط بین المللی مساعد. نویسنده با بررسی این پنج مولفه در زمینه ی جامعه و سیاست ایران، میزان نزدیکی یا دوری هر مورد را به نوع خالص خود سنجیده و بر اساس آن میزان اقبال یا عدم اقبال کشور در مسیر توسعه (در این چارچوب مفهومی) را ارزیابی کرده است. نتیجه گیری مقاله حاکی از آن است که ویژگی دیوان سالاری در ایران فاقد مشخصه های وبری آن بوده و نیازمند بازاندیشی است؛ اجماع نخبگان در تاریخ ایران همواره مقطعی بوده و به خصوص از زمان انقلاب اسلامی به بعد تشتت آرا در خصوص راه توسعه خود را بیشتر نشان داده و اجماع را دشوار کرده است؛ ویژگی استقلال نسبی دولت از جامعه به دلیل رانتیر بودن دولت در ایران، فاقد خاصیت نسبی بودن است و باید گفت که استقلال بیش از حد دولت از جامعه اتفاقا مزید بر علتی برای ناهموار شدن مسیر توسعه بوده است؛ به علاوه ویژگی جامعه مدنی ضعیف در ایران محل تردید می باشد. اگر چه نمی توان گفت جامعه مدنی قوی است اما در خصوص ضعیف بودن آن هم به دلیل داشتن سابقه ی دموکراسی خواهی عمیق در ایران نمیتوان با قطعیت حکم داد. در نهایت، ویژگی شرایط بین المللی مناسب نیز به دلیل تعارض گفتمان جمهوری اسلامی ایران با نظم متعارف بین الملل جای بحث دارد. نتیجتا باید گفت که جمهوری اسلامی ایران در غالب چارچوب مفهومی نظریه ی دولت توسعه گرا نمی تواند به توسعه برسد و لذا ضروری است راه خاص توسعه ی خود را پیدا کند.

Keywords:

دولت توسعه گرا , ایران , دموکراسی , جامعه مدنی , بوروکراسی , توسعه ملی