ابوالفضل زمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی ، دانشکده علوم جغرافیایی ، دانشگاه خوارزمی تهران
سمانه فرهادی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی ، دانشکده علوم جغرافیایی ، دانشگاه خوارزمی تهران

بدون تردید، دیپلماسی اقتصادی یکی از مهمترین ابزارهای دولتها برای پیشبرد اهداف بلند مدت رشد و توسعه اقتصادی است. در وضعیت موسوم به جهانی شدن کوشش دولتها برای دستیابی به موقعیت بهتر در اقتصاد جهانی مستلزم بهره گیری مناسب از فن دیپلماسی برای افزایش فرصتها در زمینه جذب سرمایه های خارجی، انتقال تکنولوژی، صدور خدمات و گسترش تجارت خارجی است. در این راستابا تحول گفتمان ژیواستراتژیک به گفتمان ژیواکونومیک در دهه های اخیر و ایفای نقش برتر اقتصاد در عرصه مناسبات جهانی ، ژیوپلیتیک انرژی و امنیت آن از جایگاه بالاتری در مناسبات بین المللی برخوردار شده است . انرژی به عنوان یک متغیر ژیوپلیتیک، جایگاه ویژه ای را در بازی های قدرتی نظام جهان باز کرده و دسترسی به منابع انرژی برای تمامی سطوح سلسله مراتبی قدرت جهان، اهمیتی استراتژیک پیدا کرده است. با این شرایط ایران ایران در مرکز بیضی استراتژیک انرژی (هم نفت و هم گاز) قرار دارد ، ضمن اینکه این سرزمین ، قلب محل اتصال قاره های آسیا ، اروپا و آفریقا می باشد . به عبارتی دیگر ، از نظر جغرافیایی نیز می توان ایران را منطقه مرکزی و کانونی برای خشکی های جهان به حساب آورد . میزان ذخایر نفت و گاز طبیعی ایران بیان کننده این واقعیت است که ایران ظرفیت و قابلیت رسیدن به یکی از محوری ترین شرکای مصرف کنندگان جهان را دارا می باشد . بعد دیگری که باعث ارتقای اهمیت انرژی جهانی می گردد ، واقع شدن ایران در مرکز کانون استراتژیک انرژی جهان می باشد. حدود 70 درصد ذخایر نفت و بیش از 40 درصد از ذخایر گاز جهان در بیضی انرژی خلیج فارس – دریای خزر واقع گردیده است و ایران نیز از یک طرف در مرکز بیضی استراتژیک انرژی هم از نظر نفت و هم گاز قرار داشته و از طرف دیگر در مسیر انتقال این انرژی به بازارهای بزرگ مصرف انرژی یعنی جنوب و شرق آسیا و اروپا قرار دارد. این ویژگیها به طور بالقوه موقعیت ژیوپلیتیک و ژیواکونومیک ویژه ای به ایران داده است که باید تلاش شود با به فعلیت در آوردن این ظرفیتها نسبت به ارتقای جایگاه کشور در عرصه های منطقه ای و جهانی اقدام کرد و در این راستا از این موقعیت مناسبی که به واسطه این عوامل نصیب کشورمان شده است در راستای توسعه دیپلماسی اقتصادی کار آفرین با تکیه بر این عوامل استفاده کرد. این پژوهش که با روشی توصیفی تحلیلی نگاشته شده است سعی در بررسی این قضیه و واکاوی ابعاد آن دارد.

ژیوپلیتیک انرژی ، دیپلماسی اقتصادی کار آفرین ، بیضی استراتژیک ، خلیج فارس ، دریای خزر