مرضیه زایری ایرانی - دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی

عرفا اگرچه در مسیر سیر و سلوک خود در چیرگی بر هواهای نفسانی و شناخت وسوسه ها و دسایس شیطانی پیشگام بوده اند،اما درباره موجودیت ابلیس و نقش او در نظام آفرینش، دیدگاه هایی مطرح کرده اند که با آنچه در اقوال متشرعین آمده وباور عوام الناس بوده، در تقابل است. عرفا به ویژه پیروان و منتسبین به مکتب خراسان 1 که در بی پروایی و خرق عادات و دریدن جامه های مرسوم دین باوران، پیشینه طویلی دارند، نافرمانی ابلیس را ماموریت ویژه او برای تمییز حق و باطل در عالممی دانند و تا مرز تقدیس ابلیس پیش رفته اند. این اندیشه که گاه نیز به تکفیر و اعدام عارفانی همچون حلاج 2 و عین القضاتمنجر شده است، در آرای بسیاری از عرفا طرفدارانی دارد. این نوشتار با جستاری در آثار ابوسعید ابوالخیر، خواجه عبدالله انصاری و عین القضات همدانی، به تطبیق دیدگاه این سه عارف بزرگ ایرانی درباره ابلیس می پردازد.

ابلیس، ابوسعید ابوالخیر، خواجه عبدالله انصاری، عین القضات