علی حسین قاسمی - استادیار گروه کتابداری و اطلاعرسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

تعریف مفهوم اطلاعات از چالشها و جاذبههای همیشگی متخصصان علم اطلاعات و کتابداری بوده است. اهمیت چنین تعریفی در آنجاست که به دلیل محوریت اطلاعات بهمثابه ماده خام رشته و حرفه کتابداری و اطلاعات، با ارایه یک تعریف روشن از این مفهوم میتوان به بسیاری از تعاریف نیز که بنا به ماهیت بینرشتهای علم اطلاعات محل تفاسیر و تعابیر گوناگوناند، سامان بیشتری داد. در تعریف مساوات ، اطلاع پیوندی الزامی با ارتباط پیدا میکند و مساوات ، اطلاع را محصول تفسیر پیام از سوی گیرنده میداند. حری نیز ضمن پذیرش رویکرد اوتن ، ترجیح میدهد که به جای تعریف اطلاعات، به جلوهها، ویژگیها و کارکردهای اطلاعات بپردازد. باد اطلاعات را فاقد معنای ذاتی میداند. پس از بحث در باره تعاریف مذکور، نویسنده تعریفیاز اطلاعات ارایه میدهد که در واقع مبتنی بر و منتج از تعریف علم است؛ تعریفی که پیشینهای بسیار طولانی در فلسفه دارد و گفته میشود که از دوره ماقبل اسلامی به فلسفه اسلامی به ارث رسیده و فارابی و بوعلی سینا و دیگر فلاسفه نخستین دوره اسلامی نیز کمابیش همین تعریف را به کار میبردند. به موجب این تعریف، اطلاعات، شناختی است که از پدیدهها پدید آمده است. این شناخت، لزوما شکل معنایی و مفهومی دارد و هر گونه ذخیره، جابجایی، و تبادل آن در میان افراد ذیشعور انجام میگیرد و نمودهای ملموس و عینی مورد استفاده در این فرایند تبادل و جابجایی، صرفا ابزاری هستند که به خودی خود حاوی هیچ معنایی نیستند و صرفا به عنوان محملهای قراردادی برای شمول معنا، مورد استفاده قرار میگیرند. بنابراین، اطلاعات اساسا دارای ماهیتی غیرمادی است و آنچه که در مباحث ذخیره و بازیابی اطلاعات در قلمرو رایانه مورد بررسی و آزمون قرار میگیرد، همین محملهای قراردادی انتقال معنا هستند، و نه خود اطلاعات. به باور نویسنده، تکیه بر این تعریف موجب میگردد بسیاری از ناهمخوانیهای ناشی از اتکا بر تعاریف موجود، مرتفع گردد.

تعریف اطلاعات، مفهوم اطلاعات، فارابی، ابن سینا