عزت ملاابراهیمی - دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
الهه علیخانی - کارشناس ارشد جامعه شناسی گرایش : مطالعات زنان دانشگاه تهران

موضوع این مقاله بررسی جایگاه زن در ادبیات عارفانه فارسی با تاکید بیشتر در اندیشههای عرفانی سنایی، مولوی و حافظ میباشد. نوع پژوهش کیفی بوده و روش تحقیق به کارگرفته شده بیشتر روش اسنادی )کتابخانهای( بوده و از روش تحلیل محتوا نیز استفاده شده است. البته از روش بررسی تطبیقی )مقایسهای( نیز بهره گرفته شده است . زن در اندیشه بیشتر شاعران ایرانی و از جمله شاعر عارف سنایی، به صورت دوگانه آمده است. یعنی در جاهایی تاسرحد اعلاء به زن مقام و ارزش داده شده و در برخی از اشعار آنان نیز به زن به گونهای منفی، حقیر و گاه پست و بیارزش نگریسته شده است. اما در اشعار دو شاعر عارف والامقام ایرانی یکی مولانا جلالالدین و دیگری حافظ شیرازی، به زن مقامی رفیع و بلند داده شده است چرا که مولانا فرموده است پرتو حق است، آن، معشوق نیست خالقست آن، گوییا مخلوق نیست و حافظ نیز برای فهم عامه و ادراک بهتر همگان هرجا که خواسته از خداوند خود سخن بگوید، به توصیف زن و زیباییهای او پرداخته و تمام توصیفات عاشقانه او از زن ، استعاره و کنایه از پروردگار و دقیقا اشاره به خداوند است.اکنون در جامعه ما بسیاری از مسایل زنان تحت تاثیر نگاه و نگرش اعتقادی و فرهنگی هریک از افراد جامعهمان- چه زن، چهمرد- قرار دارد. حال بر همهکسانی که در حوزههای علوم انسانی و علوم اجتماعی به خصوص در حوزههای زنان، دین، ادبیات، فرهنگ و هنر و.... فعالیت دارند واجب است تا به تحقیق و کندوکاو بپردازند تا مقام و منزلتی که زن در دین اسلام ودر اندیشه و تمدن کهنایران زمین داراست را برجسته ساخته تا هم زنان ایرانی- اسلامی به این جایگاه و ازرش والا ببالند و هم در برابر هجون فرهنگی وارده بر فرهنگ و عزت ایرانی- اسلامی به پژوهشهایی ناب و اصیل در این حوزهها بپردازیم و هم مقام والا و ارزشمندی را که خداوند متعال به زن عطا فرموده است، در فرهنگ جامعه خویش جاری و ساری سازیم.

زن، عرفان، سنایی، مولوی، حافظ