فاطمه صالحی - دانشجوی پسادکتری رشته زبان و ادبیات فارسی موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران دانشگاه مک گیل با حمآیت بنیاد ملی نخبگان

چنانکه میدانیم قصاید ناصر خسرو سرشار از تعالیم اخلاقی، مذهبی، اجتماعی، پند و اندرز، حکمت و... است و دیوان او نمونه برجسته ادب تعلیمی بهشمار می رود. بررسی قصاید ناصرخسرو از منظر علم معانی نمایانگر این امر است که اولا خبر و انشاء در جای جای کلام ناصرخسرو دربردارنده اغراض و معانی ثانویاند و ثانیا اغراض ثانوی کلام نقشی اساسی را درتعدیل فضای جدی و خشن اشعار ناصرخسرو و در نتیجه جلوگیری از ملالت مخاطب از امر و نهیهایی که جزء لاینفک ادبیات تعلیمی است، ایفا میکند. تنوع و بسامد بالای اغراض و کاربردهای ثانوی خبر و انشاء در قصاید ناصر خسرو ضمن اینکه نقش عمدهای در تبیین اندیشه های این شاعر بزرگ دارد، در افزایش تاثیر کلام گوینده و القای اندیشهها و تعالیم وی و کم کردن فاصله ذهنی مخاطب و گوینده نیز بسیار موثر عمل میکند. مقاله حاضر میکوشد تا ضمن معرفی مباحث بلاغی خبر و انشاء و اغراض ثانوی آنها به مطالعه و بررسی این مباحث در قصاید ناصرخسرو بپردازد.

بلاغت، علم معانی، اغراض ثانوی کلام، قصاید ناصرخسرو قبادیانی