محمدمهدی پورغلامعلی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حضرت ولیعصر (عج) رفسنجان

زبان عرفانی از جمله موضوعاتی است که تحقیق درباره آن رواج روزافزونی یافته است. تحقیق در ویژگیهای زبانی اینگونه آثار، این امکان را فراهم میآورد که به دور از هر نوع کلیگویی، عناصر مسلط و ویژگیهای یک متن یا یکدوره نگارش متون را شناخت. تالیفات عرفانی اعتقادات و جریانهای فکری تاریخ تصوف را آینگی میکند؛ بنابراین برای شناخت عرفان و سنتهای عرفانی ناگزیر از تامل در نگارشهای متصوفه هستیم. در نوشتار حاضر، ابتدا دو جریان بزرگو عمده تاریخ عرفان اسلامی و متعاقبا زبان آثار عرفانی مربوط به هر دو دوره نقد و تحلیل و تفاوتهای آنها واکاویمیشود. این دو جریان شامل عرفان پیش از ابنعربی و پس از اوست. در بررسی زبان عرفانی از نقد فرمالیستی و مولفههایآن استفاده خواهد شد. این مولفهها عبارتند از: مدل ارتباط کلامی؛ وجه غالب؛ قطبهای استعاره و مجاز؛ و آشنایی زدایی. به دلیل محبوبیت و کیفیت بالاتر دوره اول، تمرکز عمده مقاله بر مباحث مرتبط با دوره نخست نهاده شده است.

دوره اول عرفانی، دوره دوم عرفانی، زبان عرفان، متون عرفانی، نقد فرمالیستی، مولفههای نقد فرمالیستی