علی رمضانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر- ایران
رسول عبادی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر- ایران

گرته برداری معادل calque در فرانسه و loanshift در انگلیسی عبارت است از ردیف کردن واژه های فارسی کمابیش به ترتیب زبان مبدا یا همنشینی و ترکیب واژه ها به گونه ای که در زبان فارسی سابقه نداشته باشد. این اصطلاح را نخستین بار ابوالحسن نجفی به کار برده و در تعریف آن نوشته اند: گرته برداری عبارت است از ترکیبی که اجزای متشکل آن جدا جدا از اجزای ترکیب خارجی ترجمه شده و در کنار هم قرار گرفته باشد. (نجفی، 1381 :10 (گرته برداری ممکن است در قلمرو نحو یا صرف صورت بگیرد و بیشتر در قلمرو صرف زبان اتفاق می افتد و در زمینه نحو بندرت صورت می گیرد. زبان فارسی همچون زبانهای دیگر دنیا در طول عمر دراز خود از فرهنگهای و زبانهای مختلف تاثیر پذیرفته و تدریجا کمبودهای خود را برطرف نموده است و بر اثر این وام دهیها و وام گیریها از میان نرفته است و نخواهد رفت همان گونه که زبانهای دیگر از میان نرفته اند. از سوی دیگر هزینه بیرون راندن این واژه های بیگانه بسیار گران تمام می شود و معلوم نیست اگر چنین بیرون راندنی هم امکان پذیر باشد به زحمتش بیرزد یا نه پس بهتر است آمده ها را بپذیریم و بدانها به چشم غریبه ننگریم و به فکر از این پس باشیم و در راههای تقویت زبان بکوشیم. در این مقاله گرته برداری در سه شکل آن یعنی گرته برداری از ترکیبات و اصطلاحات، گرته برداری نحوی و گرته برداری معنایی مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.

وام واژه، گرته برداری، گرته برداری معنایی، گرته برداری نحوی، گرته برداری از ترکیبات و اصطلاحات