راز و رازداری در عرفان مولوی

در متون عرفانی ادب پارسی، گذشته از اهمیت حفظ اسرار شخصی که در آموزههای شریعت برآن تاکیده شده، سخن از رازهای بزرگی در میان است که مشایخ برای کتمان آنها تلاش فراوان کردهاند. در مثنوی ودیوان کبیر مولوی نیز راز و رازداری یکی از مضامین اساسی است. مولوی برای راز مراتبی قایل است. گاه او از حفظ راز سخن میگوید و مقصودش همان موضوعی است که در آموزههای شریعت مطرح شده است. بر ایناساس او همه مردم را به حفظ راز برای برآورده شدن حوایج فرا میخواند. اما رازهای دیگری هم هست که در سطح طریقت مطرح هستند. اسراری که تنها خواص مشایخ از آنها آگاه هستند. این رازها هم به دو گروه قابلتقسیم هستند. اول رازهایی که به خودی خود فاش هستند اما مردم گوش شنیدن آنها را ندارند. همان گونه که انسان نغمه پری را نمیشنود. گروه دوم رازهایی هستند که فاش شدن آنها ممکن است موجب گمراهی مریدانیا بر هم خوردن نظام اجتماع شود. از این رو دارندگان این رازها باید همواره کتمان سر کوشا باشند. سر اسم اعظم، مضامین خاص، رابطه عاشقانه انسان با خدا، سر تمرد شیطان و نسبی بودن احکام فقهی در مورد حلال و حرام از مهمترین اسراری است که عرفا سعی در پنهان کردن آنها از نامحرمان دارند. نامحرمان هم چند گروه هستند. عامه مردم که بهتر است به کار خود مشغول باشند، مریدان مبتدی که هنوز ظرفیت لازم را کسب نکردهاند و فعلا باید آزموده شود و البته گروهی کژخوان که همواره در پی این هستند که مایلند در سخن مشایخ بهانهای بیابند.

Keywords:

عرفان عاشقانه , مولوی , مثنوی , دیوان کبیر , راز , رازداری