تاملی بر تضاد و تکرار ، دو شگرد روایی سعدی در کلیات

امروزه غالب صفاتی که به نوع بیان سعدی در آثارش میدهند، همه و همه در سایه سویه سهولت و امتناع کلامش ازروایی افتادهاند؛ صفاتی از دست روانی، عذوبت، نغزی، فصاحت، بلاغت، تری، جزالت، بداعت و غیره. اما سهل و ممتنع بودن،تنها ویژگی سخن سعدی نیست؛ به عبارت بهتر، این ویژگی به تنهایی به دست نیامده و ناگزیر عواملی دست به دست هم دادهاند تا چنین نتیجهای فرا دست آمده است. در این پژوهش میکوشیم تا با بهرهگیری از انبوه شواهد و نمونههای موجود درکلیات به بررسی دو ممیزه بیانی کلام سعدی؛ یعنی ساخت تقابلی و تکرار نامریی بپردازیم تا به این نتیجه برسیم که چگونهسعدی با نهایت سادگی به گونهای سخن گفته است که دیگران از آوردن مانندش ناتواناند. به عبارت دیگر چنین میپنداریم که وصف سهولت و امتناع عرض کلام سعدی نیست، بلکه جوهر آن و لاجرم برآمده از طرزی است؛ چه این تنها ساختار و معنی است که سالها منتقدین و پژوهشگران ادبی را به انتساب چنان وصفی برانگیخته و هدف این جستار نیز دست یافتن به آن و لطیفه نهان کلام سعدی به عنوان متعلق آن حکم است

Keywords:

سعدی , بلاغت , تکرار , تضاد , ساختار , خوانش