فرامرز جلالت - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
زهرا هاشمی - دانشجوی زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

ادبیات، از غنیترین منابع فرهنگ و آیینهی تمامنمای اوضاع سیاسی و اجتماعی یک ملت است. بدین ترتیب ادوار ادبیات فارسی در یکصد سالهی اخیر نیز، تا حدود زیادی تابع حوادث سیاسی و تحولات اجتماعی بوده است. محمدتقی بهار یکیاز برجستهترین شاعران دورهی مشروطه است. دیوان او بیشتر از دیوان هر شاعر دیگری حاوی اندیشههای سیاسی روزگار شاعر است؛ به عبارت دیگر، دیوان او تاریخ حوادث اجتماعی روزگارش و تصویر روشنی از پایگاه و نقش اجتماعیاوست. در واقع ادبیات هر ملتی منعکسکنندهی اوضاع سیاسی اجتماعی آن ملت است و افکار و مضامین ادبی میتواندنشاندهندهی نیازها و معضلات جوامع بشری باشد. این تحقیق به روش کتابخانهای نوشته شده است که در ابتدا از مطالب مورد نیاز، فیشبرداری و طبقهبندی گشته و سپس مطالب به صورت توصیفی تحلیلی نگارش شده است. نتایج این پژوهشنشان داد که اشعار سیاسی- اجتماعی بهار به صورتهای گوناگون مانند یادآوری دادگری حاکمان گذشته و آزادی و آرامشی که آنان در ایران برپا کرده بودند، حسرت سپری شدن آن دوران طلایی، ناراحتی از اوضاع نامناسب کنونی کشور، افسوس از غفلت مردم و عدم تلاش آنان برای خیزش، تبعید، زندان و ... نمود پیدا کرده است

محمدتقی بهار، آسیبهای اجتماعی، مشروطه، سیاست، فقر