نرگس اسکویی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب
رباب نریمانی فام - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب

استعاره حجمی یکی از ابزارهای تفهیم است که به کمک زبان میآید تا مفاهیم انتزاعی را تبیین کند. در ادبیات هر ملت استعاره، به ویژه استعاره از نوع مفهومی- حجمی، کاربرد فراوانی دارد. شاعران و نویسندگان، بسیاری از مفاهیم ذهنی خودرا به وسیله این نوع از استعاره بیان میکنند. جایگاه استعاره حجمی، زمانی پراهمیت جلوه میکند که شاعران و نویسندگان عارف آن را به کار میگیرند تا مفاهیم انتزاعی دنیای عرفانی خود را تبیین کنند. مولانا جلالالدین محمد بلخی، سر خیلشاعران عارفی است که توانستهاند به نحو احسن از این نوع استعاره کمک بگیرند و بسیاری از منویات و مفاهیم از تجربیات شخصی خود در موضوع عوالم معنا را بیان کنند. این پژوهش درپی آن بوده است تا انواع نگاشتهای موجود در شعر مولوی را که با استعاره حجمی باغ شکل گرفتهاند بیابد و تفسیر نماید. نتیجه تحقیق گویای آن است که عشق، معشوق،صفات معشوق، عالم غیب و عالم باقی، حسن و جمال، سرشت نامفهوم آدمی، ایمان و وحدت، بهشت، مرگ، وصل و دهها مورد از این دست در شعر مولانا به وسیله استعاره حجمی باغ و مترادفات آن بیان شدهاست. مولانا با استفاده از استعاره باغ و مترادفات آن نظیر گلشن و جنت، دشوارترین مفاهیم انتزاعی عرفانی را برای مخاطبان خود تبیین و تصویر کرده است.

استعارههای مفهومی، استعاره حجمی، ادبیات عرفانی، باغ، مولوی، سپهری