محمدرضا کیخافرزانه - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
زهرا شیحکی - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان

پهنه ی لایتناهی دنیای ادب آراسته است با ریاحین و ازهار اندیشه های متعالی و بکر و رنگارنگ اندیشمندان و شعرا و قلم فرسایان که در اذهان ادب دوستان ریشه دوانده و طراوت و خرمی را در روح و جان مشتاقان جریان می دهد.این مقاله بنادارد به بررسی اندیشه های ارزشمند و قابل تامل سنایی و معری که از سردمداران کلام موزون هستند، بپردازد و آراء و نظریات ایشان را در خصوص عقل ، پیش چشم علاقمندان قرار دهد. ابو العلا به عنوان اندیشمندی خردورز ، عقل را محورو قطب امور می داند که زندگی بر گرد آن می گردد و همچون پیشوایی است که با نور ساطع خویش ، راه وصال به حقرا روشن می نماید و به بهترین وجه اورا از رذایل اخلاقی و منکرات باز می دارد و مشکلات و گرفتاریها را از قدمگاه انسان عقل مدار بر می دارد و او را به سرمنزل سعادت رهنمون می شود.در مورد ابوالعلاء معری کتب و مقالات داخلی وخارجی بسیاری به طبع رسیده از جمله ترجمه منظوم و منثور اشعار ایشان توسط دکتر امیر چناری و نیز کتاب ابوالعلاء معری در بوته ی نقد ادبی تطبیقی ،کاری است از خانم نرجس توحیدی فر ، که مطالب بسیار ارزنده و رهگشایی را دربردارد. سنایی در جای جای آثارش به ستایش و تجلیل از عقل پرداخته و منظور نظرش بیشتر عقل اول بوده است.اما گاهرگه های تناقض در کلامش هویداست و این همان زمانی است که عقل در برابر رقیب بی بدیلش عشق ، قرار می گیردو اینجاست که سنایی عاشق ، عقل را مورد مذمت قرار می دهد و معتقد است که عقل در برابر عشق و معرفت مانند ستارهای در پیشگاه آفتاب درخشان است . پس مشخص می گردد که با وجود جایگاه والای عقل ، در نظام اندیشه ی سنایی ،در مواردی آنرا ضعیف و ناتوان و ناکارآمد معرفی میکند .و در مورد سنایی و آثار و افکارش مقالات و پژوهشهای بسیاریصورت گرفته است مقاله ی خانم دکتر مریم حسینی بسیار سودمند واقع شد. در مقدمه ابتدادر مورد زندگی و افکار معری ، شاعر زاهد و عقل مدار عرب ، مطالبی عرضه می شود و سپس نمونه هایی از اشعار این بزرگان ارایه می گردد

ابوالعلاء معری، سنایی غزنوی، عقل، خرد، تطبیق