بررسی تطبیقی پردازش مرجع در زبان انگلیسی و فارسی

در یک گفتمان، ابتدا هستومندهایی معرفی میشوند و سپس در ادامه، گوینده یا نویسنده برای دادن اطلاعات جدید در مورد آن هستومندها، بهجای تکرار آنها ارجاعاتی به کار میبرد که میزان و سرعتتشخیص مرجع توسط مخاطب بستگی به شرایط مورد ارجاعی و مرجع دارد. این پژوهش بر آن است تا با کنکاشی محققانه، و با استفاده از روش پژوهش توصیفی-تطبیقی چگونگی تشخیص مرجع مناسب برایعبارتهای ارجاعی را در دو زبان فارسی و انگلیسی تبیین و با یکدیگر مقایسه نماید. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که تاکید، چگونگی قرار گرفتن ارجاع و مرجع در گفتمان، عوامل معنایی، ساختارگفتمان و اطلاعات عمومی مخاطب در تشخیص مرجع مناسب دخیل هستند. به این صورت که اسامی موکد، هستومندهایی که به ارجاع نزدیکتر هستند، اسامی شاخصتر و شناختهشدهتر، و اسامی کهدسترسی به آنها توسط نحوه ارایه گفتمان بیشتر است، امکان بیشتری دارند که توسط مخاطب بهعنوان مرجع در نظر گرفته شوند. اطلاعات عمومی مخاطب نیز در تشخیص مرجع مناسب دخیل خواهد بود. دو نظریه زبانشناختی اساسی در مورد مرجع در زبان انگلیسی با عناوین نظریه مرجعگزینی ارتباط دهنده چگونگی ارجاع گونههای مختلف موارد ارجاعی به مرجعهای خاص در موقعیتهای نحوی ویژه( و نظریه مرکزیت تبیینکننده چگونگی تاثیرات ارایه گفتمان بر مرجعها و تشخیص آنها( نیز در زبان فارسی بررسی شد که نتایج، نشاندهنده انطباق این دو نظریه بر زبان فارسی است و راهکارهای ارایهشده در این دو نظریه جهت تشخیص مرجع مناسب، در زبان فارسی نیز کاربرد دارد. اگرچه در نظریه مرجعگزینی چامسکی در بخش ضمایر انعکاسی، مثالهای نقضی در زبان فارسی یافت میشود که مانع تطبیق کامل این نظریه بر زبان فارسی میشود. همچنین در زبان انگلیسی متنهایی که یک هستومند واحد و برجسته در مرکز توجه قرار دارد و مورد ارجاعی بلافاصله بعد از مرجع میآید، ارجاع حذف میشود که در فارسی آن را حذف به قرینه )لفظی یا معنوی( میگویند

Keywords:

مرجع , ارجاع , گفتمان , هستومند , ضمیر , عبارت اسمی