فاطمه علمی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی دانشگاه فردوسی مشهد
مرتضی رزم آرا - دانشیار دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور ارزیابی آلایندگی فلزات سنگین جیوه Hg ارسنیک As، و کادمیوم Cd در رسوبات حوضه آبریز سفید رود تعداد 16 نمونه رسوب رودخانه ای برداشت شد. نمونه ها برای تعیین آنرمالی عناصر Fe %Cd %As %Hg و Mn مورد آنالیز قرار گرفتند مقادیر As %Hg و Cd در تمامی ایستگاه ها بیش از میانگین پوسته قاره ای و در برخی ایستگاه ها بیش از شیل مرجع می باشد. با تهیه نقشه پراکندگی آنومالی عناصر مورد نظر و مقایسه آن با لیتولوژی های موجود در منطقه مشخص شد، عوامل زمین شناسی و ترکیب رسوبات منطقه از قبیل غلظت اهن و منگنز نقش بارزی در تغییرات تمرکز این سه عنصر داشته اند. برای تعیین میزان آلودگی رسوبات، از شاخص آلودگی CF و زمین انباشت Igeo استفاده گردید. نتایج حاصل از محاسبه نشان دهنده در جات مختلفی از آلایندگی جیوه، ارسنیک و کادمیوم در تمامی نمونه های رسوب می باشد. حدود 50% نمونه ها، دارای شاخص آلودگی بسیار بالا برای Hg,As هستند بقیه نمونه ها نیز در محدوده آلودگی قابل توجه و متوسط قرار می گیرند از نظر شاخص زمین انباشت در 70% نمونه ها As,Hg آلودگی متوسط تا شدید ایجاد کرده اند. 50% نمونه ها نیز نسبت به Cd شدیدا آلوده می باشند. ایستگاه ها لوشان 1، کیاشهر و سیاه رود 1 دارای بیشترین پتانسیل خطرزایی برای فلز سنگین جیوه، ایستگاه شیرین سو برای شبه فلز ارسنیک و سد منجیل و سیاهرود 2 دارای بالاترین درجه آلودگی به عنصر کادمیوم می باشند.

فلز سنگین جیوه Hg، ارسنیک As، کادیموم Cd، حوضه آبریز سفید رود، شاخص آلودگی CF، شاخص زمین انباشت Igco