جواد اطاعت - دانشیار علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
علی اکبر دبیری - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

تروریسم یکی از اساسی ترین بحران سده جاری در جهان اسلام است. کشورهای اسلامی شاهد بیشترین تعداد حملات تروریستی و بالاترین میزان آسیب پذیری در مقابل این پدیده هستند. آمار و اطلاعات بین المللی نشان می دهد در بین 10 کشوری که بیشترین حملات تروریستی را در سال های اخیر تجربه کرده اند 8 مورد آنها جزو کشورهای اسلامی اند. گروه های تروریستی زیادی مانند داعش، جبهه النصره، القاعده، الشباب، بوک الحرام و ابوسیاف در مناطق مختلف جهان اسلام فعالیت می کنند و حتی برخی از کشورهای اسلامی در خطر ساقط شدن توسط گروه های تروریستی قرار دارند. مسیله اصلی این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از گزارش های بین المللی و منابع کتابخانه ای انجام شده است، شناسایی و تحلیل دلایل ریشه ای شکل گیری و فعالیت گروه های تروریستی در جهان اسلام است به نظر می رسد شکل گیری و گسترش تروریسم در میان کشورهای اسلامی تحت تاثیر عوامل متعددی است. بنیادهای فکری و اعتقادی بویژه فقه سیاسی برخی از علمای اهل سنت از جمله ابن تیمیه، سید قطب، ابوعبدالله مهاجر، یوسف القرضاوی و... همین طور تقابل سنت و مدرنیسم در دنیای اسلام و گسترش پدیده جهانی شدن، فقر اقتصادی، تحول در گفتمان حاکم بر نظام بین الملل از پارادایم دو قطبی به سلسله مراتبی در حال گذار و ایجاد خلع قدرت، رقابت قدرت های جهانی و منطقه ای در منطقه خاورمیانه، فرهنگ قومی و عشیره ای و فقدان رویکردهای دمکراتیک است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد عوامل مختلف درونی مانند استبداد سیاسی حکومت ها و ضعف دموکراسی، ضعف نفوذ اجتماعی دولت و فرایند ملت سازی، تکثر قومی- مذهبی و وجود کشورهای شکننده و فضاهای فاقد حاکمیت در کنار عوامل خارجی همچون ترویج اندیشه های افراطی و تکفیری، رقابت ژیوپلیتیکی قدرت ها و حمایت برخی دولت ها از تروریسم باعث شکل گیری و فعالیت گروه های تروریستی در جهان اسلام شده است.

تروریسم، جهان اسلام، بحران ژیوپلیتیکی، گروه های تروریستی، کشورهای اسلامی