احمد جانسیز - استادیار علوم سیاسی دانشگاه گیلان،
مهرداد عله پور - دانشجوی ارشد روابط بین الملل دانشگاه گیلان
معصومه میرزایی - دانشجوی ارشد روابط بین الملل دانشگاه گیلان

پس از فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان از آن، بنا به دلایلی چون عوامل هویت بخش مشترک، اهمیت اقتصادی، ژیوپلتیکی و امنیتی، مقامات جمهوری اسلامی ایران درصدد برقراری رابطه حداکثری با این جمهوری تازه استقلال یافته برآمدند، اما باید اذعان داشت که با وجود برخی فرصت ها برای ارتقای سطح روابط دو کشور، در عمل روابط تهران باکو تحت تاثیر عوامل چالش زای داخلی و خارجی در سطح مطلوبی قرار نداشته و با فراز و نشیب هایی همراه بوده که این عوامل به نوبه خود تهدید های فرا روی دو طرف را افزایش داده و منجر به تعمیق و تشدید واگرایی میان دو کشور شده است. با توجه به این موارد سوالی که نگارندگان پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با به کارگیری نظریه مجموعه امنیت منطقه ای در صدد پاسخ به آن برآمده اند این است که با وجود تجانس جمعیتی، وابستگی ژیوپلتیکی و جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی، تاریخی و مذهبی میان دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان، چرا روابط دو کشور به جای همگرایی و همکاری رو به سردی نهاده است و اینکه با توجه به مقدورات و محذورات پیش روی هر یک، فضای حاکم بر روابط دو کشور در آینده به چه سمت و سویی در حرکت است طبق یافته های پژوهش حاضر مناسبات حداقلی میان طرفین متاثر از تبعات سیاسی ژیوپلتیکی بحران قره باغ و عدم وجود استراتژی مدون و هدفمند جمهوری اسلامی ایران در قبال این بحران، مناسبات راهبردی جمهوری آذربایجان با ایالات متحده و رژیم صهیونیستی و مداخله روسیه جهت محدود کردن دامنه فعالیت ایران در منطقه قفقاز جنوبی بوده است.

ایران، جمهوری آذربایجان، اسراییل، واگرایی، ژیوپلیتیک