خدیجه عالمی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه تهران

پس از حملات مغولان و آشنایی ملل اروپا با شرق دور، امکان کشف راه های دریایی بوجود آمد و به موازات راه زمینی ابریشم، راه دریایی ابریشم نیز شکل گرفت. پس از آن بخشی از تجارت جهانی از مسیر راه زمینی به راه دریایی انتقال یافت. رقابت میان بازرگانانی که در این مسیرها فعالیت می کردند به شکل تجاری باقی نماند؛ بلکه جنبه های سیاسی نیز به خود گرفت. در این میان دول اروپایی و در راس آنها انگلستان از سیاست و عملکرد فعالانه ای برخوردار بودند. از این رو با اعمال فشار بر کشورهای فعال در مسیر راه زمینی ابریشم، مسیر مذکور را مسدود کرده و با برقراری راه دریایی ابریشم عمده حجم تجارت جهانی را به خود اختصاص دادند. بحران و وضعیت به وجود آمده، با احیاء و راه اندازی کانال سویز تشدید یافت؛ چنان که راه دریایی ابریشم به طور کامل جایگزین راه زمینی آن شد. این نوشتار در صدد است ضمن بررسی عوامل و زمینه های تضعیف راه زمینی ابریشم، به این مساله بپردازد که استعمار گران چگونه توانستند بر تجارت در راه دریایی ابریشم تسلط یابند در پاسخ به سوال مذکور، به این مدعای اصلی پرداخته شده است که: استعمار گران با احیاء و راه اندازی کانال سویز موفق به تسلط بر راه دریایی ابریشم شدند. بررسی این نکته که مساله کوچ یهودیان به فلسطین و نقش رژیم اشغالگر صهیونیستی در حفظ کانال سویز از جمله اهداف استعمار در همین راستا بوده است؛ از جمله دستاوردهای این پژوهش است.

راه زمینی و دریایی ابریشم، کانال سویز، استعمار، انگلستان، رژیم اشغالگر صهیونیستی