مرتضی منشادی

امروزه سرزمین هایی که جهان اسلام نامیده می شوند، با منازعات، واگرایی و همگرایی میان مسلمانان مورد توجه قرارگرفته اند. منازعات و ستیزه جویی های متعدد میان گروه های اسلام گرا به بخشی از خبرها و تحلیل های روزانه رسانه ها تبدیل شده اند. این ستیزه ها گاه در شکل و قالب عملیات تروریستی وانتحاری، آن قدر خشونت بار، غیرانسانی و غیرمنطقی انجام می گیرند که اکثریت مسلمانان، فارغ از مذهب و باورهای خود، آنها را محکوم می کنند و غیراسلامی اعلام می کنند. اما زندگی مسلمانان وجه پایدار دیگری هم دارد و آن، تلاش هایی است که در طول تاریخ اسلام برای ایجاد وحدت و جلوگیری از پراکندگی انجام شده است و می شود. رهبران و مصلحان بی شماری همواره در میان مسلمانان بوده اند که با هدف ایجاد اتحاد ، به ریشه یابی واگرایی ها در میان مسلمانان پرداخته اند و کوشیده اند تا – لااقل مذاهب عمده اسلامی را با ارجاع به اصول و مبانی عمل در اسلام، تفرقه را به یکپارچگی و وحدت تبدیل کنند. به نظر می رسد آن تلاش های گرانقدر تا کنون به نتیجه مطلوب نرسیده است. به همین گونه، شمار بسیاری از متفکران مسلمان، به ریشه یابی اختلافات بر اساس باورهای مذهبی پرداخته اند و آثار گران بهایی در شناخت عقاید و وجوه اشتراک و تمایز مذاهب فراهم آورده اند. اما به رغم تمامی تلاش ها تا رسیدن به نقطه اشتراکی که منجر به همکاری های صمیمانه شود فاصله وجوددارد و کماکان فضای بدگمانی میان مسلمانان گسترده است.