علیرضا نجفی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی واحد علوم و تحقیقات وعضو ھیات علمی دانشگاه علوم انتظامی
فریده اسدیان - عضو ھییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

اهمیت دریای خزر علاوه بر مسایل استراتژیک و ذخایر عظیم نفتی به خاطر وجود گونه های با ارزش اقتصادی ماهیان خاویاری موجب موقعیت ممتاز و منحصر به فرد این دریا در جهان شده است. تا قبل از فروپاشی شوروی سابق در سال 1991 حدود 90 درصد خاویار دنیا از دریای خزر تامین می گردید. در حال حاضر به جهت وجود مشکلات مدیریتی بین کشورهای حاشیه دریای خزر میزان صادرات خاویار به صورت چشمگیری کاهش پیدا کرده است. ارزش اقتصادی صادرات خاویار و میزان ارزآوری این محصول در مقایسه با سایر منابع طبیعی بسیار زیاد بوده، به طوری که برابر آمار، ارزش صادرات یک کیلوگرم خاویار برابر شانزده بشکه نفت می باشد. در این خصوص بررسی همه جانبه و استراتژیک آن در قالب نقاط قوت و ضعف همچنین فرصت ها و تهدیدهای موجود و رفع موانع و مشکلات مربوطه به عنوان یک فاکتور اقتصادی اجتناب ناپذیر می نماید. در این پژوهش تلاش شده ضمن تحلیل مفهوم ژیواکونومی و تاثیر آن بر خاویار؛ عمده برنامه ریزی های انجام شده در طول برنامه چهارم توسعه، با روش تحلیل استراتژیک SWOT بررسی و میزان تحقق آن با برنامه چهارم توسعه مقایسه و پیشنهادهای راهبردی ارایه گردد. براساس نتایج حاصله موقعیت خاویار دریای خزر بعنوان یک فاکتور اقتصادی در وضعیت تدافعی خفیف و نیل به شرایط مطلوب آن برای پنج سال آتی در وضعیت پیشروخفیف برآوردگردید. درصد تحقق پیش بینی صید و استحصال خاویار در پایان برنامه چهارم توسعه از 200 تن برآورد صورت گرفته میزان 3/59 تن بوده که درصد تحقق آن 3/28 درصد می باشد. همچنین از تعداد 174 میلیون عدد بچه ماهی خاویاری پیش بینی شده برای بازسازی ذخایر تعداد 5/56 میلیون عدد تولید که درصد تحقق آن 8/33 درصد بوده است.

خاویار 2- ژیواکونومی 3- دریای خزر 4- برنامه چهارم توسعه 5- ارزیابی