ابوالفضل بهنیافر - استادیار ژئومورفولوژی گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
هادی قنبرزاده

مقاله حاضر برگرفته شده از طرح پژوهشی حرکات توده ای دامنه حوضه کنگ با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد بوده. زمین لرزش ها و دیگر انواع حرکات توده ای دامنه یکی از مخاطرات محیطی محسوب می گردند که غالبا در عرصه های کوهستانی کشور، سکونتگاه های شهری و روستایی و دیگر سازه های عمرانی را مورد تهدید قرار داده اند. سازوکارهای وقوع لغزش ها و مکانیزم های اصلی آنها علاوه بر اثر فعالیت های درونی و بیرونی (اقلیم) متاثر از فعالیت های انسانی (عوامل آنتروپوژنیک) نیز می باشد. این عامل اخیر همراه با دیگر متغیرهای محیطی از جمله سازند زمین شناسی، توپوگرافی و شیب در تحریک دامنه های شمالی زون بینالود نقش مهمی داشته است و سالانه خسارات مالی و جانی قابل توجهی را در این منطقه کوهستانی به بار می آورد. در این مقاله سعی گردیده است که پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش ها و دیگر حرکات توده ای مشابه آن در حوضه آبریز کنگ به عنوان یکی از حوضه های کوهستانی متراکم به روش های تحلیل سلسه مراتب زوجی (AHP) و احتمال، مورد سنجش و مقایسه تطبیقی قرار گیرد. نتایج این پژوهش به صورت نقشه های نواحی مستعد لغزش ارایه گردیده است که می تواند برای برنامه ریزان محلی و منطقه ای قابل استفاده باشد. نتیجه نهایی آشکار نمود که روش AHP در مقایسه با روش احتمال انطباق پذیری مطلوب تری در تطابق با یافته های میدانی و برداشت های زمین لغزش ها با GPS از حوضه دارد. در بین معیارهای تاثیر گذار بر وقوع زمین لغزش ها و دیگر حرکات توده ای دامنه ای مشابه، متغیرهای سازند زمین شناسی، کاربری زمین، توپوگرافی و شیب و تراکم زهکشی، بیشترین وزن را دارا بوده اند. در مجموع از مساحت کل حوضه 21/9 درصد آن در پهنه خطر زمین لغزش بسیار زیاد (شدید) و 31/3 درصد آن در پهنه خطر زمین لغزش زیاد واقع شده است که با توجه به واقع شدن در قطب گردشگری منطقه غرب مشهد، خطراتی جدی را برای ساکنان به دنبال دارد.

ناپایداری دامنه ای، سلسله مراتب زوجی AHP، مدل احتمال، حوضه کنگ، بینالود شمالی