سید عبدالحسین افسریان - دانشجو کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
علی آل بویه - دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج

شرط ضمن عقد به سه دسته: شرط فعل ، شرط صفت و شرط نتیجه تقسیم می شود. شرط فعل نیز به نوبه خود به دو دسته تقسیم می شود: 1 .شرط فعل مادی مثبت (مانند تعمیرکردن اتومبیل) یا منفی (مانند نساختن طبقه اضافی بر طبقات فعلی ساختمان) ؛ 2 .شرط فعل حقوقی مثبت (مانند فروختن مبیع به شخص معین یا ابراء ذمه بدهکار) یا منفی (مانند نفروختن مبیع به شخص خاص).موضوع اصلی این مقاله، بررسی نظریات فقهی و حقوقی درباره تصرفات حقوقی منافی با شرط فعل حقوقی یا به تعبیری ضمانت اجرای شرط فعل حقوقیاست؛ بنابراین شرط صفت و نتیجه و نیز شرط فعل مادی، از محل بحث ما خارج اند. پرسش اصلی اینکه اثر حقوقی مخالفت با چنین شرطی از نظر فقهی و حقوقی چیست آیا در این موارد باید احکام عمومی ضمانت اجرای امتناع از شرط فعل را اعمال کرد یا برای این نوع شروط باید ضمانت اجرای خاصی در نظر گرفت درباره تصرف منافی با شرط فعل، سه نظریه عمده وجود دارد: بطلان ، صحت و عدم نفوذ که این مقاله به تقویت نظریه سوم می پردازد. بدین منظور، نخست به بررسی وضعیت این گونه تصرفات در حقوق ایران می پردازیم.