علی سنایی راد - دکترای مهندسی ژئوتکنیک و استادیار دانشگاه اراک
امیر تابان - کارشناس ارشد مهندسی ژئوتکنیک

پایداری توده های سنگی ناپیوسته که در رویه های آزاد مثل سطوح شیب دار و یا حفاری های زیر زمینی نمایان هستند در اغلب موارد توسط ویژگی هایی نظیر مختصات، شرایط هندسی و مقاومت ناپیوستگی های گسترده در توده سنگ کنترل می شوند. اگر این سطوح پیوستگی به اندازه کافی بزرگ و غالب باشند می توانند به یکدیگر پیوسته شده و بلوک های مجزایی را در توده سنگ بوجود بیاورند. ترسیم و تفسیر تصاویر استریوگرافی مایل شده ابزار ارزشمندی را برای رخنمون بلوک های چهار وجهی رخنمون دار در رویه های آویزان و غیر آویزان با هر مختصاتی به منظور تعیین عملی بودن سینماتیک بلوک و تعیین مکانیزم گسیختگی بالقوه آن فراهم می کند. در این پژوهش ضمن معرفی اجمالی تصاویر استریوگرافی و کاربردهای آن و نیز نحوه تفسیر کاربردی این نتایج با دیدگاه زمین شناسی، به یکی از مهمترین دستاوردهای مهم در این زمینه که طبقه بندی بلوک های چهار وجهی به طور سینماتیک به یکی از گروه های متمایز بر اساس قابلیت لغزش یا سقوط بلوک ار داخل توده سنگ است نیز پرداخته می شود .. چگونگی استریوگرافی مایل با انجام عملیاتی نظیر چرخش و مایل کردن نیمکره شبکه جهت برقراری دو شرط جدید دیگر ایجاد می شوند. این دو شرط جدید عبارتند از: 1- چرخش و مایل کردن صفحه تصویر باید بصورتی باشد که این صفحه به موازات رویه قرار گیرد و 2- نیمکره بطرف بخش هوای آزاد رویه سنگی کوژ باشد. جهت تجسم بهتر مطلب میتوان اینطور بیان نمود که نیمکره شبکه ترسیمی پس از رعایت دو شرط بنحوی چرخیده و مایل شده که این نیمکره بر روی سطوح گوناگون افقی، مایل و قائم رویه سنگی درست شبیه به یک حباب، چسبیده است. مثلا اگررویه آویزان، و شیب آن 50 درجه باشد بنابراین 50 درجه مایل شدگی لازم خواهد بود. همچنین اگر رویه سنگی قائم باشد تمایل 90 درجه و اگر این رویه افقی ولی غیر آویزان باشد (نظیر کف تونل) به 180 درجه چرخش احتیاج خواهد بود. ضمنا اگر رویه سنگی غیر آویزان بوده و مثلا 60 درجه شیب داشته باشد آنگاه به 120 درجه تمایل (یعنی 60-180 درجه) نیاز خواهد بود آنگاه زاویه مایل کردن مورد نیاز یعنی Of از روابط زیر بدست می آید. (رابطه 1) برای رویه های آویزان Qf = βf برای رویه های غیر آویزان Qf = 180-βf

تصاویر استریوگرافی، توده های سنگی، ناپیوستگی