جلال ولی الهی - گروه محیط زیست دانشگاه شهید رجایی لویزان، تهران

آگاهی از اثرات زیست محیطی تغییر ساختار زمین و مسیر رودخانه ها موضوعی بسیار مهم است که می تواند تنوع زیستی آبزیان را در منطقه احداث سد بر هم زده و موجب نابودی و انقراض نسل بسیاری از ماهیان شود. این موضوع مهم در کشور ما تا کنون بطور شایسته مورد توجه قرار نگرفته است. با هدف درک جوانب منفی در احداث سدها برای ارائه در طرح های ارزیابی اثرات زیست محیطی و فهرست بندی آن ها این اثرات زیست محیطی و فهرست بندی آن ها این اثرات در منابع و در سطح جهان تا حد امکان مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش بر مبنای مستندات علمی و تجربه سایر کشورها و مشاهدات و بررسی های میدانی در ناحیه رودخانه های غرب ایران و سدلار مورد توجه قرار گرفت. در مطالعه و احداث سدها ضرورت دارد علاوه بر کلیه شرایط و ساختار زمین شناختی سدها، شرایط اکولوژیکی منطقه و رودخانه و موجودات آن که در واقع رودخانه به آن ها و خانه و زندگی آن هاست مورد توجه قرار گیرد. جوانب منفی احداث سد در گروه های اثراتی مانند عدم رعایت یا توجه به اهمیت آب پایه آکولوژیک، ایجاد سد و مانع برای دست یابی ماهیان به بالادست جریان و در پی آن نابودی ذخایر آنان، تغییر شرایط اکولوژیک رودخانه به دریاچه و غیره است. در نتیجه عوامل و شرایط باید مورد آموزش، تاکید قرار گیرند و قانونمند شوند. عقل بشر امروز دیگر نباید در حدی باشد که بر روی شاخه ای که نشسته آن را از بن اره کند! در عین حال امروزه ما با سدهایی مواجه هستیم که سال ها احداث شده اند. مطالعه این ها نیز فصل دیگری از پژوهش های علمی گشوده است. در بررسی و مشاهدات دو ساله در طرحی وضعیت زیست محیطی قزل آلای خال قرمز، یا قزل آلای ایرانی و تاثیر احداث سد دریاچه لار مورد ارزیابی قرار گرفت. در میان تاثیرات منفی خوشبختانه اکوسیستم دریاچه لار که آخرین زیستگاه باقیمانده ذخایر ماهی قزل آلای خال قرمز Salmo trutta fario است زیستگاهی برای نجات و حفاظت از ذخایر و زیستگاه این ماهی شده است.

اثرات زیست محیطی سدها، دریاچه لار، قزل آلای خال قرمز