ارزیابی توانایی سه گونه گیاه زراعی در کاهش غلظت برخی فلزات سنگین از خاک

در این پژوهش توانایی سه گیاه زراعی گندم، شبدر و کلزا در کاهش غلظت فلزات سنگین روی، نیکل و کادمیوم در خاک مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل سه عاملی (3×3×3) در سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. عامل اول نوع گیاه (شامل گندم، شبدر و کلزا)، عامل دوم نوع فلز سنگین (شامل کادمیوم، روی و نیکل) و عامل سوم غلظت فلز سنگین کادمیوم در خاک (شامل صفر، 50 و 100 میلی گرم در هر کیلوگرم خاک) بود. نتایج نشان داد که بیشترین جذب کادمیوم توسط گندم (0/221 میلی گرم در کیلوگرم) انجام گرفت. کارآیی شبدر و کلزا در جذب کادمیوم از خاک مشابه (به ترتیب 8/23 و 6/45 میلی گرم در کیلوگرم) و کمتر از گندم بود. کارآیی جذب کادمیوم توسط شبدر حدود 11 درصد از توانایی گندم در جذب این فلز سنگین بود. در حالی که توانایی کلزا حدود 21 درصد گندم بدست آمد. در هر حال، بین کلزا و شبدر از نظر میزان جذب فلز سنگین کادمیوم تفاوت معنی داری وجود نداشت. در مورد اثر متقابل نوع گیاه و نوع فلز سنگین، بیشترین میزان جذب در مورد گندم و نیکل مشاهده شد که با میزان جذب روی توسط گندم تفاوت معنی داری نداشت. جذب نیکل توسط شبدر (1/61 میلی گرم در کیلوگرم) از نظر آماری کمترین مقدار را داشت که جذب نیکل توسط کلزا (0/94 میلی گرم در کیلوگرم) و همچنین تیمار جذب روی توسط کلزا (0/106 میلی-گرم در کیلوگرم) تفاوت معنی داری نداشت. شبدر توانایی بالایی از نظر جذب روی (6/146 میلی گرم در کیلوگرم) نشان داد که با میزان جذب نیکل و روی توسط گندم تفاوت معنی داری نداشت. بر این اساس، می توان گندم را به عنوان کارآمدترین گیاه در جذب فلزات سنگین روی (2/141 میلی گرم در کیلوگرم) و نیکل (9/194 میلی گرم در کیلوگرم) معرفی نمود. در صورت وقوع تنش فلزات سنگین توسط روی، می توان از گندم و شبدر برای کاهش اثرات آن استفاده نمود. در صورتی که امکان کشت گندم فراهم باشد، تفاوتی بین کلزا و شبدر از نظر جذب فلزات سنگین در غلظت های مختلف وجود ندارد و انتخاب آنها می تواند بر اساس مدیریت های زراعی و شرایط منطقه انجام بگیرد.

Keywords:

روی , شبدر , کادمیوم , کلزا , گندم , نیکل , گیاه پالایی