جلیل اسحاقی ثانی - دانشجوی کارشناسی ارشد حشره شناسی کشاورزی و استادیار گروه گیاه پزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
بهنام امیری بشلی
معصومه شایانمهر

مشکلات ناشی از کاربرد سموم شیمیایی سنتتیک در کنترلی آفات انباری ‎، پژوهشگران را به استفاده از ترکیبات کم خطر ترغیب کرده است. در سالهای اخیر تحقیقات گسترده ای روی ترکیبات گیاهی به منظور جایگزین کردن سموم شیمیایی متداول، انجام شده است. در این پژوهش، اثر حشره کشی اسانس زیره سیاه Bunium persicum Boiss. (Umbelliferae)) و هل Elletaria cardamomum Maton. روی سوسک توتون Lassioderma serricorne F و شپشه برنج Sitophilus oryzae موردمطالعه قرار گرفت. اسانس ها با استفاده از دستگاه کلونجردر دمای 100 درجه سانتی گراد و به مدت 3 ساعت استخراج شدند و بر پایه آزمایش ها مقدماتی، 5 غلظت از اسانس بر اساس فاصله لگاریتمی و به همراه شاهد (برای شاهد از کاغذ صافی خالی استفاده شد) مورداستفاده قرار گرفت. از نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها مشاهده شده است که مرگ ومیر با افزایش غلظت و گذشت زمان افزایش می یابد و تجزیه پروبیت نشان داد غلظت کشنده به منظور از بین بردن 50 درصد از جمعیت (LC50) سوسک توتون بعد از 24 ساعت برای اسانس های گیاه E. cardamomum Maton. و B. persicum Boiss به ترتیب 14/42 و 83/1 و برای شپشه برنج به ترتیب 03/24 و 93/502 میکرو لیتر برلیتر هوا می باشد. نتایج نشان می دهد که اسانس گیاهان موردمطالعه اثر معنی داری روی مرگ ومیر حشرات بالغ آفت انباری دارند. زیره سیاه سمیت بالایی برای این دو آفت نسبت به سایر اسانس ها داراست. با توجه به کشندگی بالای اسانس ها این آزمایش نشان داد که اسانس این گیاهان دارویی را می توان به عنوان مواد شیمیایی محافظ و به صورت تدخینی در مدیریت آفات انباری به کاربرد.

اسانس گیاهی، مرگ ومیر، LC50، Lassioderma serricorne F. ,Sitophilus oryzae