سعید بلیانی - دانشگاه خوارزمی
سعید رویین تن - دانشگاه تهران
هدی مرحمتی پور - موسسه آموزش عالی دانشپژوهان پیشرو اصفهان
فرشید شجاعی - موسسه محیط زیستی 13 فروردین طبیعت دوستان کازرون

در این پژوهش از دادههای پایگاه بارش مرکز اروپایی میانمدت جوی ( ECMWF ( برای بررسی تغییرات خودهمبستگی فضایی بارش بر روی ایران و تعیین خشکسالی با توجه به تراکم نقاط روستایی با نمایهاستانداردشده بارش)نمایه z ( استفادهشده است.در این راستا میانگین متوسط بارش کشور بهصورت ایستگاهی در مقایسه با پیکسلهای بارش سالانه پایگاه داده میانمدت جوی اروپا قیاس شد و صحتپیشبینی پایگاه دادههای مذکور با بارش نقطهای ایستگاهی در کشور ازنظر مقدار مکانی بارش بهصورت نقاط نمونه در 96 ایستگاه مناسب تشخیص داده شد.در ادامه با استفاده از پایگاه داده مذکور میانگینمتوسط بارش سالانه ایران در 36 سال اخیر) 1981 الی 2014 ( تعیین روند شد.نتایج حاصل نشان میدهد که سری زمانی میانگین پهنه بارش کشور در طول زمان و خصوصا سالهای اخیر دچار کاهشمحسوسی شده است.بطوریکه میانگین بارش کشور که حدود 250 میلیمتر تخمین زده میشود، در طول زمان سیر نزولی را نشان می دهد.میزان خودهمبستگی فضایی آماره موران محلی بهصورت دههاینیز نشان داد که خوشههای بالا – بالای بارش در طول زمان در قسمتهای شمالی، شمال غرب و غرب تا محدودههای جنوب غرب کشور واقعشده که در طول زمان الگوی فضایی با خوشههای با بارشبالا کاهش مییابد و الگوی با بارش پایین – پایین بهصورت دههای افزایش مییابد.نمایه خشکسالی محاسبهشده بر روی پایگاه داده مذکور نیز نشان میدهد که قسمت اعظمی از سطح کشور در محدوده باخشکسالی متوسط تا خشکسالی با مقادیر بالا قرار دارد. محدودههای همسایگی که توسط تحلیل هات اسپات )مناطق بحرانی خشکسالی( بکار گرفتهشده نشان میدهد که مناطق کم بارش کشور بهطور متوسطدر سی سال اخیر در محدودههای ایران مرکزی، خصوصا شرق و جنوب شرق کشور دچار خشکسالی متوسط تا شدید شده است. ازنظر تحلیل هات اسپات)نقاط داغ-با مقادیر بالای نمایه استانداردشده برای ترسالیدر سطح 95 درصد (در قسمتهای شمال،شمال غرب و غرب ، و )نقاط سرد- با مقادیر پایین نمایه استانداردشده برای خشکسالی در سطح 95 درصد (در قسمتهای ایران مرکزی،شرق و جنوب شرق واقع میباشند.در اصل میتوان عنوان نمود که مقدار بارش کشور بهطور محسوسی بر روی پایگاه داده میانمدت جوی اروپایی کاهشیافته و تراکم نقاط جمعیت روستایی کشور که در شمال شرق، شرق و جنوبشرق را دربرمی گیرد،دچار بحرانهای محیطی ازجمله کمبود آب،احتمال افزایش مهاجرت و تنشهای منطقهای در بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی خواهند شد

تحلیل فضایی، بارش، ECMWF ،خشکسالی ، تراکم جمعیت روستایی ، ایران