طاهره تراضی - دانشگاه شهید بهشتی
مرتضی یوسف زاده - دانشگاه مارلیک نوشهر

از دیرباز برای پوشش و تزیین بناها در ایران از گچ و رنگ استفاده می شده که نمونه آن را می توان در کاخ های هفت تپه، تخت جمشید، کوه خواجه و شهر فیروز آباد پیدا نمود. بعد از ورود اسلام حدود دو قرن این هنر به دلیل نگرشی نو و اسلامی به هنرها از بعد معنوی، دچار فترت می شود. تا اینکه در زمان صفویه همزمان با اوج و پیشرفت سایر هنرها، این هنر جانی تازه می گیرد و تفاوت عمده آن با زمان های دیگر در این بود که دیگر حکومتی نیست، بلکه همزمان بر دیواره امام زاده ها ، خانه ها، تکیه ها و زورخانه ها خود را عرضه می کند. در این میان بقاع متبرکه گونه ای معماری آیینی هستند که در دوره قاجار در اغلب روستاها و شهرهای شرق گیلان سبت به دوره های قبل گسترش زیادی یافته اند. برنه برخی از این بقاع آکنده از نقوشی با مضامین مدهبی در قالب نقاشی عامیانه مدهبی است. همر خیالی سازی یا نقاشی عامیانه ، مکتبی از نقاشی ایرانی است که در دوره قاجار به شکوفایی رسید ، که منشاء آن را باید در اعتقادات مدهبی، اخلاقی، حماسی و عملکرد اجتماعی آنها جست و جو کرد. در این بررسی نگارندگان با این سوال مواجه می شوند که علل پیدایش و گسترش این نوع نقاشی در شرق گیلان چه بوده و ضمن جست و جو اهداف هنرمندان، چگونه توانسته اند تصاویر و صحنه های مدهبی را ترسیم نمایند در بررسی های صورت گرفته درمیابیم که تصاویر اولیه بر روی دیوار بعه های شرق گیلان در دوره صفویه شکل گرفته و ارتباط دو دربار حکومتی صفوی و کیایی، سبب رونق این هنر در محدوده شرق گیلان گردید و هدف نقاشان این خطه ضمن احترام بر باورهای مردم ، پیام رسانی با تاکید بر جنبه های اخلاقی و حفظ سجایای انسانی متاثر از حوادث عاشورا و زندگی ایمه اطهار با تلفیف از جنبه های عینی گرایی و ذهنی گرایی می باشد. روش گردآوری داده ها به صورت اسنادی و میدانی و تدوین آن به شیوه ی توصیفی-تحلیلی بوده است.

نقاشیهای عامیانه، بقاع متبرکه، قاجار، شرق گیلان