محمدصادق علیایی - استادیار، عضو هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
علی باریکلو - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم و مهندسی خاک، دانشگاه زنجان

از چند دهه اخیر تا کنون استخراج و فرآوری فلزات به عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی محیط زیست به شمار می رود. استخراج فلزات از مواد معدنی معمولا باعث به وجود آمدن مقادیر زیادی زباله ها، پسماندها و فاضلاب های معدنی شده که اغلب دارای غلظت بالایی از فلزات اسیدی نظیر سرب، روی، کادمیم هستند. که از مهمترین منابع فلزات سنگین در محیط پیرامون ما محسوب می شوند. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات مکانی آلودگی با استفاده از تکنیک زمین آمار در اطراف بخشی از جاده زنجان – دندی است. در این تحقیق 200 نمونه خاک برروی شبکه های منظم با فواصل 400 متر در اطراف بخشی از جاده زنجان- دندی که تردد زیاد کامیون های انتقال مواد معدنی به کارخانه ها و شهرک های تخصصی فرآوری مواد معدنی وجود دارد در مساحتی بالغ بر 3000 هکتار جمع آوری گردید. مقادیر تبادلی و کل عنصر آلوده کننده با روش DTPA اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد غلظت روی در اطراف جاده اصلی بیشتر از حد مجاز بوده و با افزایش فاصله از کنار جاده از مقدار آن کاشته می شود. مطالعه واریوگرافی نشان داد مدل کروی با دامنه 3421 متر بهترین مدل برازش داده شده برای عنصر روی است. روش کریجینگ معمولی برای تخمین مقادیر روی در نقاط نمونه برداری نشده استفاده گردید. نتایج نشان داد حداکثر مقدار روی در اطراف جاده اصلی بوده و با افزایش فاصله از این مقدار کاسته می شود.

آلودگی خاک، پهنه بندی، کریجینگ