زهرا بادامدری - دانشجوی کارشناسی ارشدزبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
زهرا سماعی - مدرس آموزش زبان فارسی جامعه المصطفی مشهد

هدف از نگارش مقاله حاضر، شناسایی برخی از مهم ترین فرایند های واجی موجود در واکه های گویش کردی کلهری بر اساس چارچوب واج شناسی زایشی می باشد. به این منظور داده هایی از 13 گویشور بومی در تمام رده های سنی و مقاطع تحصیلی جمع آوری شده و از طریق پرسشنامه تدوین شده با آن ها مصاحبه به عمل آمده است. در مجموع از 600 داده جمع آوری شده، به علت محدودیت حجم مقاله، 85 داده در این پژوهش مورد بررسی قرارگرفته است. به علاوه نگارنده نیز گویشور ، گونه کردی فیلی و آشنا به سایر گونه ها می باشد. در انجام این پژوهش از منابع مکتوب مانند: پایان نامه، مقاله و سایر کتاب های موجود در این زمینه نیز به عنوان پیشینه پژوهش استفاده شده است. داده ها بر مبنای الفبای بین المللی آی پی ای آوانگاری شده اند و روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد. برخی از مهم ترین دستاوردهای پژوهش عبارتند از:1. گویش کردی کلهری دارای 25 همخوان و هفت واکه است. 2. این گویش دارای همخوان های[] ,[] می باشد که زبان فارسی معیار فاقد آن هاست.3. صورت بی واک همخوان [ G ]یعنی واج [q] در این گویش وجود دارد.4. همخوان سایشی [v] در زبان فارسی یک واج محسوب می شود، اما در این گویش واج گونه همخوان های [f] ,[b] می باشد. 5. واکه [o] در گویش کردی کلهری وجود ندارد، تنها در بافت های خاصی و به ندرت در کلمات دخیل این گویش تلفظ می شود. هنگامی که همخوان [k]و [g] قبل از آن قرار گرفته باشد به صورت [o] باقی می ماند و معمولا قبل از همخوان های روان مانند [l]، [r] و همخوان خیشومی [m] به کار می رود. 6. واکه های [y]، [ e] و[@] در گویش کردی کلهری وجود دارند که زبان فارسی معیار فاقد آن ها می باشد. 7. فرایندهای هماهنگی واکه ای، کشش جبرانی و همگونی بین واکه و همخوان در این گویش دیده شده است.

همخوان، واکه، کردی کلهری، واج شناسی زایشی، کشش جبرانی، هماهنگی واکه ای