شیرزاد طایفی - دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی
مجتبی سلطانیان - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

با توجه به اینکه بیشتر مفاهیم اجتماعی- فرهنگی، از جمله جنسیت، مفاهیمی چندبعدی هستند، برداشتهای تک بعدی و مطلق از آنها، منجر به نوعی سطحینگری، بهویژه در حوزههای پژوهشی میشود. از جمله بارزترین مرزبندیهای اجتماعی، آن است که بین زنان و مردان در استفاده از زبان وجود دارد، و این مرز بهشدت در گفتار تجلی مییابد. در واقع جامعهشناسان با کسب این نوع آگاهیها، زمینه را برای فعالیت برنامهریزان اجتماعی فراهم میکنند. هدف پژوهش پیشرو،در درجه اول ترسیم تصویری از حوزه وسیع زبانشناسی جنسیت و ابعاد مختلف آن است. به بیان دیگر، میخواهیم بدانیم حوزه مطالعاتی زبانشناسی جنسیت چیست و به چه مسایلی میپردازد. در درجه دوم، به بررسی ضرورتهای پژوهشی اینحوزه در ارتباط با زبان فارسی خواهیم پرداخت. به نظر میرسد در زمینه رابطه متغیر جنسیت و زبان در میان عوام و نیزمتخصصان، آراء غیر علمی زیادی وجود دارد، که متاسفانه بدیهی و مسلم نیز تلقی میشوند. با پژوهشهایی از این دست، میتوان به واقعیت این رابطه در ابعاد مختلف پی برد و در نتیجه اقدام به اصلاح و بازنگری آراء افراد و گروهها نمود. مقالهحاضر، که با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و شیوه استقرایی و تحلیلی، نیز روش مشاهده و مصاحبه تدوین شده است، بر آناست که ضمن بررسی شیوه تاثیرگذاری متغیر جنسیت بر زبان برنامهریزان اجتماعی، برنامهریزان زبان را نیز قادر به اعمال تغییرات و تاثیرات جهتدار و سودمند کند. جنسیت در مفهوم تلفیقی آن، که از شاخصههای زیستشناختی، روان-شناختی، فرهنگی و اجتماعی تشکیل شده است، یکی از مولفههای هویت فردی و اجتماعی است؛ به همین دلیل، رابطه زبان و جنسیت زیرمجموعهای از رابطه زبان و هویت است.

جامعهشناسی زبان، زبانشناسی، جنسیت، تفاوت زبانی، متغیر زبانی