عباس کریمی - استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
الهه پارسا - مدرس دانشگاه و دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

توافقات افراد در ضمن عقد را شرط ضمن عقد میگویند. شروط ضمن عقد در حقوق ایران به شرط فعل، شرطنتیجه و شرط صفت تقسیم میشود. در شروط ضمن عقد باید پنج شرط که عبارت از مقدور بودن، مفید بودن،مشروع بودن، خلاف مقتضا نبودن و مجهول نبودن موجود باشد. در رابطه با ضمانت اجرای شروط ضمن عقد بایدگفت که همه شروط ضمانت اجرای واحدی ندارند در صورت تخلف متعهد از انجام تعهد خود در رابطه با شرطصفت و نتیجه حق فسخ را برای مشروطله پیش بینی کرده است؛ اما برای تخلف از شرط فعل ابتدا اجبار متعهد وسپس انجام شرط به وسیله دیگری و نهایتا حق فسخ پیش بینی شده است. در حقوق فرانسه واژه clause اعم ازشرط ضمن عقد است . اما در حقوق فرانسه و انگلیس چنین تقسیم بندی از شرط ضمن عقد مانند حقوق ایرانوجود ندارد. اما میتوان با مطالعه مواد قانون مدنی فرانسه نمونه هایی از شرط صفت مانند ماده 1226 و شرطنتیجه ماده 1183 و شرط فعل را ملاحظه نمود. در حقوق فرانسه در صورت تخلف متعهد از شرط فعل مشروطهمی تواند دعوی ضرر و زیان مطالبه کند و زیانهایی که متحمل شده و منفعتی که از آن محروم شده را مطالبهنماید.در رابطه با شرط صفت مشروطه می تواند اجرای تعهد اصلی یا وجه التزام را مطالبه نماید و در صورت تخلفاز شرط نتیجه مشروطه بین الزام به انجام تعهد یا فسخ تعهد و پرداخت خسارت مخیر است. در حقوق انگلیسواژه term به معنای شرط ضمن عقد است که به سه دسته شرط مهم، شرط غیرمهم و شرط نامعین تقسیممی شود. در حقوق انگلیس برای لازم الرعایه بودن شرط دو صفت قطعی و کامل بودن، در نظر گرفته شده است وضمانت اجرا منوط به این است که شرط نقض شده شرط مهم یا غیر مهم است در صورتی که شرط مهم باشدعلاوه بر مبری شدن طرف متضرر از انجام تعهداتش، حق مطالبه خسارت را دارد و اگر شرط غیر مهم باشد طرفمتضرر فقط حق مطالبه خسارت را خواهد داشت.

شرط ضمن عقد، شرط صفت، شرط نتیجه، شرط فعل، clause